آیا این عدالت است که خدواند دستور ذبح دیگر حیوانات را می دهد؟
مشاور (محمد علی رضایی - )
دین اسلام عدل الهی را به زیبایی حتی در حق حیوانات نیز تبیین کرده است، چنان‌که قرآن کریم بنیان اصلی و تحقق عدل الهی در مورد حیوانات(ظلم و زجرهایشان) را، محشور شدن آن‌ها معرفی می‌کند و می‌فرماید: «وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا طائِرٍ یَطیرُ بِجَناحَیْهِ إِلاَّ أُمَمٌ أَمْثالُکُمْ ما فَرَّطْنا فِی الْکِتابِ مِنْ شَیْءٍ ثُمَّ إِلى رَبِّهِمْ یُحْشَرُون [انعام/ 38] و محقّقاً بدانید که هر جنبنده‌اى در زمین و هر پرنده‌اى که به دو بال در هوا پرواز مىکند، همه طایفهاى مانند شما، نوع بشر، هستند. ما در کتاب آفرینش بیان هیچ چیز را فرو گذار نکردیم آن‌گاه همه به سوى خداى خود محشور مىشوند.» مفسّران متعددی، معتقدند این آیه بر محشور شدن حیوانات به سوی پروردگارشان دلالت دارد، و بحث‌های مفصلی پیرامون این حشر و تحقق عدل الهی برای حیوانات در میان مفسران مطرح شده است.[1] آیات دیگری نیز وجود دارد که بر حشر حیوانات دلالت می‌کند، مانند: «وَ إِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ»[تکویر/ 5] لذا حیوانات نیز مثل انسان‌ها محشور می‌شوند؛ و این باعث می‌شود عدالت الهی در حق آن‌ها نیز مانند انسان‌ها در قیامت اجرا شود، تا آن‌جا که ابوذر نقل کرده که روزی در نزد پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) بودیم، دو بُز با هم درگیر شده و با شاخ به هم ضربه زدند. پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: «می‌دانید این دو برای چه با هم می‌جنگند؟» ما گفتیم: نمی‌دانیم، آن‌حضرت فرمود: «همانا خداوند می‌داند و بعداً میان آن‌ها قضاوت خواهد کرد.»[2] علاوه بر جبران بسیاری از مسائل برای حیوانات در آخرت، حتی خداوند متعال عذاب و سختی‌های دنیوی حیوانات را نیز بسیار آسان قرار داده، مثلا بحث ذبح حیوانات برای بسیاری از انسان‌ها دردناک‌تر و سخت‌تر از خود حیوان ذبح شده است. چنان‌که در روایات آمده: «اگر حیوانات آن‌چه که انسان‌ها از مرگ می‌فهمیدند را می‌فهمیدند، هرگز چاق نمی‌شدند.»[3] عدل الهی در حق حیوانات تجلی زیبایی در شریعت اسلامی دارد، موارد بسیاری در روایات اسلامی آمده که مقصود از آن کم کردن فشار بر حیوانات است. به عنوان نمونه یکی از نتایجی که بر ذبح شرعی حمل می‌شود، راحت جان دادن حیوان است. همچنین اذیت و آزار رساندن به حیوانات نیز به شدّت نکوهش شده است.[4] حتی در بعضی از روایات رفتار بد با حیوانات مذمت شده است، همان‌طور که پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) از ضربه زدن به صورت حیوان نهی فرمود.[5] در نتیجه: عدالت الهی در عالی‌ترین و زیباترین مراتب آن، در حق همه جان‌داران اجرا شده و روز قیامت حتی حیوانات نیز محشور می‌شوند تا به ظلم‌های آنان نیز در حق همدیگر رسیدگی شود. __________________________________________ پی‌نوشت [1]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی، محمد جواد، ج 4، ص 461، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش؛ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 7، ص 76، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق. [2]. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، همان. [3]. قال رسُولُ اللَّهِ(ص): «لَوْ تَعْلَمُ الْبَهَائِمُ مِنَ الْمَوْتِ مَا یَعْلَمُ ابْنُ آدَمَ مَا أَکَلْتُمْ سَمِیناً»؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 61، ص 46، مؤسسة الطبع و النشر، بیروت، چاپ اول، 1410ق. [4]. «هر گونه آزار حیوان ممنوع است، مانند گذاشتن بار سنگین بر پشتش، و اجبار حیوان به حرکت سریع که موجب اذیت حیوان بوده باشد و زدن حیوان بیش از اندازه احتیاج» ؛ جعفرى، شیخ محمد تقى، رسائل فقهى، ص 118، مؤسسة منشورات کرامت، تهران، چاپ اول، 1419ق. [5].شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، ج 4، ص 9، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، 1413ق.
