- توضیحات
- دسته: فقه
- بازدید: 15
سؤال: آیا روایتی در منابع معتبر اهل سنت که حد حجاب را غیر از «وجه» و «کفین» بیان دارد وجود دارد؟
جواب: دلیل وجوب حجاب و پوشش کامل بدن زن در غیر موارد استثناء(وجه-کفین)، بیان قرآن در دو سوره ی «احزاب»؛[1] و «نور»؛[2] و برداشتی است که مخاطبین قرآن در صدر اسلام از این دو داشته که بدیهی است چنین برداشتی عاری از تبیین نبوی (صلی الله علیه وآله و سلّم)نبوده است.
در تفاسیر روایی اهل سنت در ذیل آیات مذکور روایات مرتبط با آن ذکر شده است. به عنوان مثال طبری (م310هـ) در تفسیر «جامع البیان»؛ و ابن ابی حاتم رازی (م327هـ) در «تفسیر القرآن العظیم»؛[3] در ذیل آیه ی مربوط در سوره ی احزاب روایاتی را نقل نموده اند که برخی از آنان عبارتند از:
«عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ فی هذه الآیة قال: أَمَرَ اللَّهُ نِسَاءَ الْمُؤْمِنِینَ إذا خرجن من بیوتهن فی حَاجَةٍ أَنْ یُغَطِّینَ وُجُوهَهُنَّ مِنْ فَوْقِ رُؤُوسِهِنَّ بِالْجَلَابِیبِ، وَیُبْدِینَ عَیْنًا وَاحِدَةً»؛[4] از ابن عباس در تفسیر این آیه روایت شده که خدای متعال زنان مؤمنین را امر نمود هنگامی که از خانه ی خود به طلب حاجتی خارج می شوند صورتهای خود را از بالای سرشان با روسری بپوشانند و تنها یک چشم خوى را آشکار نمایند.
در روایت دیگری ابن ابی حاتم به سند خود از ام سلمه روایت می نماید که وی گفت: «لمّا نزلت هذه الآیة یدنین علیهن من جلابیبهن خَرَجَ نساء الأنصار کأن على رؤوسهن الْغِرْبَانُ مِنَ السَّکِینَةِ، وَعَلَیْهِنَّ أَکْسِیَةٌ سُودٌ یَلْبَسْنَهَا»؛[5] پس از نزول این آیه که فرمود: زنان جلبابهای خود را بر خویش فرو افکنند، زنان انصار به گونه ای با وقار از منزل خارج شدند، گو اینکه بر سر آنان کلاغ نشسته است [6] و بر تن آنان لباسهایی به رنگ سیاه بود.[7]
همچنین در روایت دیگری که ترمذی در سنن خویش روایت نموده؛ پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) تمام بدن زن را عورت قلمداد فرمودند: «الْمَرْأَةُ عَوْرَةٌ، فَإِذَا خَرَجَتْ اسْتَشْرَفَهَا الشَّیْطَانُ»؛[8] زن عورت است؛ پس هنگامی که از منزل خارج می گردد شیطان بر وی نظر می کند.
و در روایت دیگری به نقل «ابوداود» از طریق عایشه آمده است که پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله و سلّم) فرمودند: «إِنَّ الْمَرْأَةَ إِذَا بَلَغَتِ الْمَحِیضَ لَمْ تَصْلُحْ أَنْ یُرَى مِنْهَا إِلَّا هَذَا وَهَذَا» وَأَشَارَ إِلَى وَجْهِهِ وَکَفَّیْهِ».[9] همانا زن هنگامی که به سن بلوغ می رسد جایز نیست که به او نگاه شود مگر به صورت و دو کف دست وی.
در فقه اهل سنت وجوب پوشش صورت مبتنی بر آن است که آیا عورت مشتمل بر صورت نیز بوده یا خیر؟ بر اساس نظر جمهور اهل سنت صورت جزو عورت نبوده؛[10] لذا پوشش آن واجب نبوده و آشکار نمودن آن فی نفسه منعی نخواهد داشت؛ هر چند احناف در مورد زنان جوان، از باب دفع مفسده قائل به وجوب پوشش صورت آنها شده اند.[11]
همچنین چنین برداشتی که رعایت حجاب در نزد زنان اهل سنت بیش از زنان شیعه است برداشتی نادرست بوده؛ زیرا تفاوتی در این ناحیه در بین زنان مسلمان وجود ندارد و حفظ کامل و نسبی و یا عدم رعایت آن در همه ی زنان امری آشکار در جوامع اسلامی است و چنین امری ارتباطی با مذهبی خاص ندارد.
پی نوشت:
[1] . الاحزاب(33)، 59: «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلابِیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنى أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً». اى پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو جلبابها (روسرىهاى بلند) خود را بر خویش فرو افکنند، این کار براى اینکه (از کنیزان و آلودگان) شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است و (اگر تا کنون خطا و کوتاهى از آنها سر زده) خداوند همواره غفور و رحیم است.
[2] . النور(24)، 31: «وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى جُیُوبِهِنَّ وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَّ..». و به زنان با ایمان بگو چشمهاى خود را (از نگاه هوس آلود) فرو گیرند، و دامان خویش را حفظ کنند، و زینت خود را جز آن مقدار که ظاهر است آشکار ننمایند، و (اطراف) روسرى هاى خود را بر سینه خود افکنند (تا گردن و سینه با آن پوشانده شود) و زینت خود را آشکار نسازند مگر براى شوهرانشان یا پدرانشان...
[3] . این دو کتاب تفسیر مهمترین کتب تفسیر روایی و اثری اهل سنت می باشند.
[4] . الطبری، جامع البیان، ج20، ص324؛ ابن ابی حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ج10، ص3154.
[5] . ابن ابی حاتم،تفسیر القرآن العظیم، ج10، ص3154.
[6] . این تعبیر کنایه ای است که در آن روپوش زنان در سیاهی رنگ آن، به سیاهی کلاغ تشبیه شده است.
[7] . ابن الاثیر، النهایة فی غریب الحدیث، ج3، ص657: «وفی حدیث عائشة [ لمَّا نَزل [ ولْیَضْرِبْنَ بخُمُرِهِنَّ على جُیُوبِهنّ ] فأصْبَحْنَ على رؤِسهن الغِرْبَان ] شَبَّهَت الخُمُر فی سَوادِها بالغِرْبَان جمع غُرَاب کما قال الکُمَیْت : - کَغِرْبَانِ الکرُوُم الدَّوَالحِ».
[8] . ابوعیسی الترمذی، سنن الترمذی، ج3، ص468، ح: 1173، شرکة مکتبة ومطبعة مصطفى البابی الحلبی – مصر.
[9] . أبو داود سلیمان بن الأشعث، سنن أبی داود، ج4، ص62، ح4104، المکتبة العصریة، صیدا – بیروت.
[10] . مقدار وجوب پوشش همه ی بدن جز صورت و دو کف دست می باشد: «اتَّفَقَ الْفُقَهَاءُ عَلَى وُجُوبِ حَجْبِ عَوْرَةِ الْمَرْأَةِ وَالرَّجُل الْبَالِغَیْنِ بِسَتْرِهَا عَنْ نَظَرِ الْغَیْرِ الَّذِی لاَ یَحِل لَهُ النَّظَرُ إِلَیْهَا. وَعَوْرَةُ الْمَرْأَةِ الَّتِی یَجِبُ عَلَیْهَا حَجْبُهَا عَنْ الأْجْنَبِیِّ هِیَ فِی الْجُمْلَةِ جَمِیعُ جَسَدِهَا عَدَا الْوَجْهِ وَالْکَفَّیْنِ...». (الموسوعة الکویتیة، ج17، ص6).
[11] . الموسوعة الکویتیة، ج41، ص134: «فَذَهَبَ جُمْهُورُ الْفُقَهَاءِ (الْحَنَفِیَّةُ وَالْمَالِکِیَّةُ وَالشَّافِعِیَّةُ وَالْحَنَابِلَةُ) إِلَى أَنَّ الْوَجْهَ لَیْسَ بِعَوْرَةٍ، وَإِذَا لَمْ یَکُنْ عَوْرَةً فَإِنَّهُ یَجُوزُ لَهَا أَنْ تَسْتُرَهُ فَتَنْتَقِبَ، وَلَهَا أَنْ تَکْشِفَهُ فَلاَ تَنْتَقِبَ. قَال الْحَنَفِیَّةُ: تُمْنَعُ الْمَرْأَةُ الشَّابَّةُ مِنْ کَشْفِ وَجْهِهَا بَیْنَ الرِّجَال فِی زَمَانِنَا، لاَ لأِنَهُ عَوْرَةٌ، بَل لِخَوْفِ الْفِتْنَةِ».
