سوال:
آیا قیامت برای انسانهای اولیه اتفاق افتاده یا تمام نسل بشر یک قیامت خواهند داشت؟

پاسخ:
با توجه به آیاتی که در مورد برپایی قیامت در قرآن ذکر شده است، نظام عالم هستی دگرگون خواهد شد، تا جایی که کوهها متلاشی شده(1) زلزله های عظیم رخ می دهد(2) خورشید، ماه و ستارگان خاموش و تاریک می شوند(3) آسمانها شکافته شده(4) و در صور دمیده خواهد شد.(5) بنابراین وقوع قیامت، مساوی با تغییرات عظیم در عالم هستی و تغییر و تبدیل زمین است: یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ وَ بَرَزُوا لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ؛ روزى که زمین به غیر این زمین، و آسمانها [به غیر این آسمانها] مبدل گردد، و [مردم‏] در برابر خداى یگانه قهار ظاهر شوند.(6) از سوی دیگر عمر انسان در این کره خاکی با توجه به فسیلهای یافت شده نهایتا بالغ بر سه چهار میلیون سال است و همگی بر روی زمین زیسته اند. لذا با توجه به اینکه علامات مربوط به قیامت کبری که در ابتدای بحث مطرح شد، قیامت انسانهای متقدم بر حضرت آدم(علیه السلام) واقع نشده و همه نسل آدم با یک قیامت کلی به صحنه محشر خواهند آمد.

البته با توجه به روایاتی مانند: فَإِنَّ أَحَدَکُمْ إِذَا مَاتَ فَقَدْ قَامَتْ‏ قِیَامَتُهُ‏ یَرَى مَا لَهُ مِنْ خَیْرٍ أَوْ شَر(7) انسان پس از مرگ قیامتش(صغری) برپا شده و اعمال خیر و شر خود را مشاهده خواهد کرد. اما این قیامت که به قیامت صغری مشهور است، شخصی است، در حالی که قیامت مشهور و کلی، همگانی است و فعلا محقق نشده است.

اما در مورد علیت حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) نسبت به عالم هستی که از روایاتی مانند: لَوْلَاکَ لَمَا خَلَقْتُ‏ الْأَفْلَاک(8)‏ گرفته شده اند، علاوه بر شیعه، برخی از اهل سنت خصوصا عرفا قائل به این نظریه اند.(9) اما اینکه آیا آن افراد به ایشان علم داشته اند یا نه، در روایات چیزی در این رابطه یافت نشد. از نظر تاریخی هم که از این افراد چیز مکتوبی در دست نیست تا از این طریق بتوان نظری در این رابطه داد. بنابراین نفیا و اثباتا نمی توان در این رابطه نظری داد.




1. مزمل: 14؛ قارعه: 5؛ واقعه: 5و6.
2. حج: 1و2؛ زلزال: 1و2.
3. شمس: 1و2؛ انفطار: 2؛ مرسلات: 8.
4. انشقاق: 1؛ حاقه: 16؛ انفطار: 1.
5. زمر: 68؛ نمل: 87.
6. ابراهیم: 48.
7. إرشاد القلوب إلى الصواب (للدیلمی) ؛ ج‏1 ؛ ص18.
8. مناقب آل أبی طالب علیهم السلام (لابن شهرآشوب) ؛ ج‏1 ؛ ص217.
9. رک: تمهیدات؛ ص43؛ کشف الأسرار و عدة الأبرار؛ ج‏10 ؛ ص538؛ منارات السائرین الى حضرة الله و مقامات الطائرین؛ ص13.