پرسش:
دعا کردن هم نوعی صحبت کردن با خداست چرا برای ذکر گفتن، دعا کردن و یا قرآن خواندن نیاز به رعایت حجاب نیست اما برای خواندن نماز، رعایت حجاب واجب است؟ مگر خدا در طول شبانه روز ما را نمی بیند؟
پاسخ:
در پاسخ نکاتی را تقدیم می کنیم:
اولاً طبق نظر مراجع عظام تقلید که برگرفته از منابع دینی است، زن باید در موقع نماز، تمام بدن حتّى سر و موی خود را بپوشاند. (1) در مورد فلسفه این دستور، در روایات، به دلیل و روایت خاصی که حکمت آن را بیان کند برخورد نکردیم، در حالی که اصل وجوب پوشش زنان در روایات بیان شده و فقها هم بر همان اساس بر لزوم این امر فتوا داده اند.
ثانیاً احکام دین اسلام بر اساس مصالح واقعی است و شارع مقدس بر اساس علم و حکمت لم یزلی اش بر بندگان مقرر و معین کرده تا با رعایت احکام به سعادت و کمال واقعی برسند. همچنین به عنوان یک حکمت عام، می دانیم که مقررات الهی سنجشی برای میزان تعبد و تسلیم انسان در مقابل پروردگار است که چقدر بندگان برای اوامر و رضای الهی اهمیت و ارزش قائلند.
ثالثاً بی شک، حکمت پوشش بدن و رعایت حجاب اسلامی بر زن در حال نماز، پنهان و مستور کردن خود از خدا نیست؛ زیرا چیزی از علم خدا پنهان نیست خداوند بر همه چیز و در همه حال آگاه است. لکن حکمت های دیگری در کار است که ممکن است موارد زیر نیز از حکمت های حجاب در هنگام نماز باشد:
یک. رعایت ادب: همان گونه که رعایت پوشش زن در برابر دیگران و در محافل رسمی حتی در برابر والدین نوعی حفظ حرمت محسوب می شودد؛ نماز خواندن با پوشش لازم و کامل هم نوعی حفظ حرمت به ارتباط با خداوند یا به جایگاه نماز به حساب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید. این مسئله در ادیان دیگر نیز در هنگام عبادت وجود داشته است.(2) گفتنی است: رعایت حجاب، بصورت یک حکم تعبدی فقط در خصوص نماز وارد شده و در دیگر برنامه های عبادی نظیر دعاکردن و قرآن خواندن چنین حکمی صادر نشده است. دلیل این مسأله می تواند از این جهت باشد که برنامه نماز در قالب شرایط خاصی اعم از زمان و مکان و آداب، توسط خدای متعال تشریع شده اما دعا کردن و تلاوت قرآن، محدود به شرایط خاصی نیست.
دو. حضور قلب: رعایت حجاب و آداب دیگر در نماز مانند پاکی و تمیزی بدن و لباس در تحصیل حضور قلب مؤثر است. رعایت این برنامه ها موجب توجه بیشتر روح شخص در مدار و محضر خداوند می شود و شخص را از حال غیبت از محضر حضرت حق، خارج و به حال حضور می رساند و نیز پرده ها و حجاب های ظاهری و مادی (تبرج و جلوه گری) و نفسانی که میان بنده و خداوند ایجاد شده را کنار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌زند.
سه. تأکید و تمرینی برای حجاب: این حکم می تواند از سویی تأکید بر موضوع پوشش و حجاب بانوان بوده و از سوی دیگر حاوی این پیام که حجاب اسلامی، پسندیده و محبوب خدای متعال است. این حکم به زنان مسلمان می فهماند که حجاب، مطلوب خداوند است به گونه ای که حتی در نماز از زن مسلمان خواسته با حفظ حجاب با خداوند سخن گوید چون او بنده اش را این گونه می پسندد. چه بسا این دستور تمرینی باشد برای حفظ حجاب.(3)
چهار. امتحان اطاعت پذیری: حکمت دیگر رعایت حجاب در نماز می تواند امتحانی برای سطح و درجه تعبّد و اطاعت پذیری اهل ایمان باشد. خدای متعال، از طریق شرع مقدس برای اغلب عبادات، آدابی را تشریع فرموده نظیر کم و کیف روزه داری، برپایی اعمال حج و تعداد رکعات نماز، اختلاف در آهسته و بلند خواندن نمازها، زمان و مکان و دیگر شرایط نماز و ... . رعایت حجاب در نماز، نیز می تواند از این سنخ باشد زیرا کم نیستند کسانیکه به دلیل ضعف ایمان و یا تحت تأثیر شبهات، نسبت به کم و کیف و یا تفاوت هایی که در آداب عبادات مطرح است نسبت به احکام دین چون و چرا می کنند.
پی‌نوشت‌ها:
1 . توضیح المسائل مراجع، ج 1، مسئله 789.
2. تاریخ تمدن ویل دورانت ، ج 9، ص 242، به نقل از مجله پیام زن، ش 20، ص 80 - 83.
3. اقتباس از مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، فلسفه حجاب و پوشش در نماز، با کمی تغییر.
