پرسش:
آیا گفتن «اشهد ان فاطمة الزهراء عصمة اللّه الکبرى» در اثنای اذان جایز است یا خیر؟
پاسخ:
فصول اذان بر اساس فقه شیعه مشتمل بر هجده فصل (1) و اقامه مشتمل بر هفده فصل است. (2) بر این اساس اضافه کردن فقره ای به آن (و یا کم کردن فقره ای از آن) بدعت و حرام خواهد بود؛ مگر آنکه چنین زیادتی به نیّت جزئیت در فقرات اذان و اقامه نبوده و چنین گفتاری به عنوان سخن گفتن در اثنای اذان و اقامه بوده باشد.
بر این اساس گفتن «اشهد ان فاطمة الزهراء عصمة اللّه الکبرى» هر چند سخنی حق و بر اساس موازین و مبانی اعتقادی شیعه ی امامیه بوده؛ اما از آنجا که چنین شهادتی در فصول اذان نبوده؛ گفتن آن در اذان به قصد جزئیت جایز نخواهد بود.
اما اگر چنین گفتاری نه به عنوان جزئیت؛ بلکه به عنوان تبرک و تیمّن و بیان دیدگاه اعتقادی گفته شود، دیدگاه غالب فقها در منع چنین گفتاری در اثنای فقرات اذان و اقامه است؛ زیرا گفتن چنین شهادتی در اذان علاوه بر آنکه فاقد دلیل شرعی است، از آنجا که گفتن آن مقدمه ی ترویج آن بوده و چنین امری به مرور زمان موجب تلقی سنت بودن آن از سوی عموم مردم است، به لحاظ تبعات آن، غالب فقها نظر به منع و عدم جواز آن داده اند.
هر چند که به صورت جزیی می توان گفت اگر چنین امری منجر به ترویج آن نبوده و گوینده نیز هرگز قصد جزئیت آنرا نداشته و انجام آن نیز از سوی وی به صورت سیره ی مستمره نبوده؛ گفتن آن در اثنای اذان و اقامه در این صورت به منزله ی تکلم و سخن گفتن در اثنای اذان است که در این صورت دلیلی بر عدم جواز این گفتار به شکل مطلق نداریم.
در ذیل برخی از فتاوای مراجع معاصر در خصوص این سوال بیان می گردد:
حضرت آیت الله خامنه ای (دام ظله العالی)
سؤال: آیا شهادت به عصمت حضرت زهرا سلام الله علیها در اذان و اقامه، اگر به قصد متن اذان نباشد بلکه تبرکاً گفته شود، اشکال دارد؟
جواب: مقام شامخ و منزلت رفیع و عصمت حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) در جهان اسلام مخصوصاً نزد طائفه امامیّه مبرهن و واضح است ولى در عین حال اضافه کردن شهادت به آن بر فصول اذان و اقامه به ملاحظه تبعاتى که دارد، جایز نیست هر چند به قصد تبرّک باشد. (3)
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
سؤال: اخیراً در بعضى مناطق، علاوه بر جملۀ «اشهد ان علیاً ولى اللّٰه» ، جمله «اشهد ان فاطمة الزهراء عصمة اللّٰه الکبرى» را نیز به اذان اضافه مى‌کنند، این کار چه حکمى دارد؟
جواب: این کار جایز نیست، و علاوه بر عدم مشروعیّت زیانهاى فراوانى براى عالم تشیّع دارد. ابراز علاقه به آن بزرگوار راههاى بسیار بهترى دارد.(4)
حضرت آیت الله جوادی آملی
1. هیچ تردیدی در عصمت حضرت فاطمه زهرا(علیها السلام) نیست.
2. هیچ شکّی در حجّت الهی بودن آن حضرت نیست.
3. شهادت مزبور در خارج اذان و اقامه گفته شود؛ نه در فصول آن دو. (5)
حضرت آیت الله صافی گلپایگانی
اذان و اقامه را به همان کیفیتی که در رساله عملیه آمده بخواند. (6)
پی نوشت:
- «4 تکبیر، 2 بار شهادت بر وحدانیت خدا، 2 بار شهادت بر رسالت پیامبر(صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم)، 2 بار «حى على الصلاة»، 2 بار «حى على الفلاح»، 2 بار «حى على خیر العمل»، 2 تکبیر و 2 بار تهلیل».
- «2 تکبیر، 2 بار شهادت بر وحدانیت خدا، 2 بار شهادت بر رسالت پیامبر(صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم)، 2 بار «حى على الصلاة»، 2 بار «حى على الفلاح»، 2 بار «حى على خیر العمل»، 2 بار «قد قامت الصلاة» و 2 تکبیر و 2 بار تهلیل».
- استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.
- شیرازى، ناصر مکارم، استفتاءات جدید (مکارم)، 3 جلد، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام، قم - ایران، دوم، 1427 ه ق، ج3، ص78.
- سایت آیت الله جوادی آملی.
- استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.
- http://askdin.com/comment/1037556#comment-1037556
