3راز ی که نباید فاش شود!!
راز آن است که بر ملا کردنش، موجب وارد آمدن ضرر و زیان به خویشتن یا دیگری شود. پوشیدن راز خویش از دیگران، از صفات پسندیده اخلاقیاست که در اسلام ستایش شده و آثار فراوانی در بردارد. رازداری یک صفت نیک و پسندیده اخلاقی است؛ علاوه برآن، برخی دلایل فردی و اجتماعی اقتضا میکند که افراد مهرخاموشی بر لب زنند تا گنجینه اسرارشان از چشم دیگران دورماند.حال انواع رازی که باید مخفی بماند کدام است؟
اقسام راز
رازها را میتوان به سه قسم شخصی، اجتماعی و تشکیلاتی -حکومتی تقسیم کرد:
1 - رازداری شخصی:
هرکس از نظر اخلاقی و عملی، خصوصیاتی دارد که دیگراننمیبینند و از آن اطلاعی ندارند، این ویژگیها، رازهای شخصیانسان محسوب میشود، چنانکه کارهای زشتی که از فرد سر زده و یا مسائل سرّی که در منزل دارد، جزء رازهای فرد بهحسابمیآید. حال سخن در این است که آیا انسان میتواند رازهایش رابرای دیگران بازگو کند؟ انسان عاقل سینه خود را صندوقچه اسرارش قرار میدهد و ازطریق رازداری، خود را از پیامدهای ناگوار افشای اسرار، مصونمیدارد.
امام علی (علیه السلام) میفرماید: «سِرُّکَ اَسیِرُکَ، فَاِنْ اَفْشَیْتَهُ صِرْتَ اَسیِرَهُ»(1) راز تو، مادامی که آن را برمَلا نکردی، اسیر تو است، ولیاگر آن را فاش کردی تو اسیرش میشوی.
زیان افشای راز به حدّی است که به فرموده امام علی(علیه السلام) حتی اگر انسان آن را به همسر و یا زیردستش بگوید، ناخواسته خود رابرده آنها ساخته است.(2)
نقش رازداری شخصی در موفقیت: هرگاه انسان هدفی رادنبال میکند، لازم است اطراف و جوانب آن را مخفی بدارد تا بهنتیجه مطلوب برسد، آنگاه اگر افشای آن بیضرر بود، میتواند آنرا فاش سازد، ولی اگر کارش استحکام نیافته و به نتیجه نرسیدهباشد، آنرا بازگو کند، سنگاندازیها نمیگذارد او بههدفش برسد.
امیر مۆمنان علی (علیه السلام) میفرمود: «اَنْجَحُ الْاُمُورِ مَا اَحَاطَ بِهِ الْکِتْمانُ»(3)امری که اطراف آن را کتمان گرفته باشد، به نجات و موفقیت نزدیکتر است.
رازها سه قسم هستند:رازهای شخصی، که خصوصیات و مسائل سری فرد است.که فرد باید رازهایش را از دیگران پنهان کند تا سنگ اندازی حسودان مانع موفقیت او نشود. قسم دوم رازهای اجتماعی است که اسرار مردم می باشد و افشای آن جایز نیست مگر در صورتی که موجب اشاعه فحشا شود یا فسادی به دنبال داشته باشد.آخرین نوع،رازهای تشکیلاتی- حکومتی است که ممکن است مربوط به قبل یا بعد تشکیل حکومت باشد
امام جواد (علیه السلام) میفرماید: «اِظْهَارُ الشَّیْءِ قَبْلَ اَنْ یَسْتَحْکِمَ مَفْسَدَةً لَهُ»(4)اظهار کردن چیزی که هنوز استوار نشده، موجب تباهی آنمیگردد.
امام صادق (علیه السلام )، معیاری را برای میزان و مقدارِ آشکار نمودنراز، بیان فرمودهاند: «لاَ تُطْلِعْ صَدیِقَکَ مِنْ سِرِّکَ اِلاَّ عَلیََ مَا لَوِ اطَّلَعَ عَلَیْهِعَدُوُّکَ لَمْ یَضُرُّکَ فَاِنَّ الصَّدیِقَ قَدْ یَکُونُ عَدُوَّکَ یَوْماً مَا»(5) دوست خود را از رازهای شخصی خودآگاه مساز، مگر درباره اموری که اگر دشمنت از آنها آگاهی یافت، زیانی برای تونداشته باشد؛ زیرا چه بسا دوست انسان روزی دشمن گردد[و چون نقاط ضعف را میداند، با آن انسان را بکوبد.]
به همان مقدار که راز داری شخصی در موفقیت انسان، نقشدارد، افشای رازهای شخصی نیز موجب ناکامی انسان در رسیدنبه هدفها میشود و موجبات پشیمانی انسان را فراهم میسازد و غم و اندوه را با خود بهارمغان میآورد. امیر مۆمنان علی (علیه السلام )میفرمود: «سِرُّکَ سُرُورُکَ اِنْ کَتَمْتَهُ، وَ اِنْ اَذَعْتَهُ کَانَ ثَبُورَکَ» (6) راز تو شادی توست، اگر آن را پنهان داری، و اگر فاشکردی (سبب) ناله و جزع تو خواهد شد. همچنین میفرماید: «مَنْ اَفْشیََ سِرَّکَ ضَیَّعَ اَمْرَکَ»(7) هر کس رازی از تو فاش کند، کار تو را تباه ساخته است.
2 - رازداری اجتماعی:
منظور از رازداری اجتماعی، حفظ اسرار مردم در مسائل مربوط به آنها و بیان نکردن نقطه ضعفهای آنان در این زمینه است. افشای اینگونه رازها جایز نیست، ولی چنانچه اسرار اجتماعی و سیاسی افراد ازقبیل اشاعه فحشا، تشکیل باندهای فساد و تباهی و اینگونه کارهای خلاف باشد، نزد مسۆولان امر جهت اتخاذتصمیم و اقدامات لازم مانعی ندارد و چهبسا واجب و ضروریباشد.
در مسائل اطلاعاتی، امنیتی نیز افشای اسرار دیگران در اجتماع و برای مردم جایز نیست، بلکه گاهی زیانآور است، ولی اگر ایناسرار از اموری باشد که کتمان آن خطری را متوجه نظام میکند، لازم است نزد مراجع صلاحیتدار بازگو شود و سکوت درمقابل آنجایز نیست.
بنابراین، حفظ اسرار دیگران (جز در مواردی که افشاگریمهمتر و ضروریتر است) امری ضروری میباشد، بویژه از ناحیهکسانی که زودتر و بیشتر از دیگران رازها در اختیارشان قرار میگیرد، مانند کسانی که در رابطه با امنیت داخلی یا خارجی کارمیکنند و یا کسانی که در قسمت جذب و گزینش نهادها، ادارات وسایر مراکز هستند و درباره نیروهایی که میخواهند بهکار بگیرند،اطلاعاتی کسب میکنند.
3 - رازداری تشکیلاتی - حکومتی:
بخشی از رازهای تشکیلاتی - حکومتی مربوط به رازهاییاست که قبل از تشکیل حکومت و در حال انقلاب و مبارزه بادشمنان صورت میگیرد، مانند آنچه مورد ابتلای اصحاب امامانبود و نیز آنچه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی وجود داشت. بخش دیگر آن نیز مربوط به رازهایی است که بعد از تشکیلحکومت اسلامی مطرح است و حفظ آنها در بقای نظام مۆثر است؛ این بخش مورد ابتلای نیروهای اطلاعاتی و همه مردم است و بایستی در این زمینه هوشیاری و دقت کافی به خرج داده، از افشایمطالب سرّی نظام اسلامی و با خبر ساختن دشمنان از آن بهشدّتاجتناب نمود.
حفظ این نوع رازها به مراتب مهمتر از سایر اسرار است. از اینرو، پیامدهای افشای آن نیز ناگوارتر و زیانبارتر از سایر رازهاست. رازداری حکومتی از دیدگاه اسلام یکی از اصول مهم اخلاقاطلاعاتی است که میتوان بهوسیله آن امکان بسیاری از زیانها از ناحیه دشمن را سلب و همواره ابتکار عمل را در دست داشت، ولی بیتوجهی به آن، چه بسا اصل حکومت را زیر و رو کند.
بنابراین با حفظ اسرار و نیز رعایت دقیق و بهموقع اصولمخفیکاری، امکان هر زیانی از قبیل از هم پاشیدن نیروها، از بینبردن روح اخوت و برادری، ایجاد اختلاف و بدبینی و ناامنی، شایعه پراکنی، کمرنگ کردن معتقدات و مقدسات اسلام در اذهانمردم، تخریب، ترور، سرقت و... را از دشمن بگیریم.
کلام آخر:
رازها سه قسم هستند: رازهای شخصی، که خصوصیات و مسائل سری فرد است. که فرد باید رازهایش را از دیگران پنهان کند تا سنگ اندازی حسودان مانع موفقیت او نشود. قسم دوم رازهای اجتماعی است که اسرار مردم می باشد و افشای آن جایز نیست مگر در صورتی که موجب اشاعه فحشا شود یا فسادی به دنبال داشته باشد. آخرین نوع،رازهای تشکیلاتی- حکومتی است که ممکن است مربوط به قبل یا بعد تشکیل حکومت باشد.
پی نوشت ها:
1ـ شرح غررالحکم، ج 4، ص 146.
2ـ همان، ج 6، ص 271.
3ـ همان، ج 2، ص 458.
4ـ بحارالانوار، ج 72، ص 71.
5ـ سفینة البحار، ج 7، ص 436.
6ـ شرح غررالحکم، ج 4، ص 141.
7ـ همان، ج 5، ص 226.
فرآوری: زهرا انصاری نسب
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع:
سایت پرسمان
سایت طوبی
