با توجه به آیه «لیسئل الصادقین عن صدقهم »
آیا خداوند بابت راستگویی هم در قیامت سوال و جواب می کند؟
پاسخ:
صداقت، مراتب مختلفی دارد.
صداقت صرفا صدق زبانی و لسانی نیست بلکه در حوزه عمل و فعل نیز هست .
از جمله آن، انطباق عمل بر عقیده و به عبارتی بروز و ظهور صداقت قلبی در مرحله فعل و عمل است .
آیه شریفه 8 سوره مبارکه احزاب نیز در خصوص همین مطلب و سوال از صادقان است و یکی از آیاتی است که در خصوص بروز و ظهور عملی و فعلی صداقت قلبی و پنهان صادقان بشکل فعل و عمل صالح است.
هر چند مفسران وجوه مختلفی در تفسیر سوال از صدق که در آیه مطرح شده، بیان نموده اند و همچنین در این خصوص که صادقین چه کسانی هستند اما در برخی تفاسیر با توجه به سایر آیات به این سوالات پاسخ داده شده است.
در تفسیر نمونه در پاسخ به این سوال که صادقین چه کسانی هستند اینگونه آمده :
«در اینکه منظور از" صادقین" در اینجا چه کسانى هستند؟ و این سؤال چه سؤالى است؟ مفسران تفسیرهاى فراوانى دارند، اما آنچه هماهنگ با آیات این سوره و آیات دیگر قرآن به نظر مىرسد، این است که منظور مؤمنانى است که صدق ادعاى خود را در عمل اثبات کردهاند، و به تعبیر دیگر از میدان آزمایش و امتحان الهى سرفراز به در آمده اند.
شاهد این سخن اینکه:
اولا" صادقین" در اینجا در مقابل" کافرین" قرار گرفته و از قرینه مقابله این معنى به خوبى استفاده مىشود.
ثانیا- در آیه 23 همین سوره (احزاب) چنین مىخوانیم:«مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ؛گروهى از مؤمنان کسانى هستند که در عهد و پیمانى که با خدا بسته اند صادقند و بر سر پیمان خود ایستادند» بلا فاصله در آیه 24 مىفرماید:«لِیَجْزِیَ اللَّهُ الصَّادِقِینَ بِصِدْقِهِمْ وَ یُعَذِّبَ الْمُنافِقِینَ إِنْ شاءَ أَوْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ؛هدف این است که صادقین را در برابر صدقشان پاداش دهد، و منافقین را هر گاه بخواهد عذاب کند و یا توبه آنها را بپذیرد.»
ثالثا در آیه 15 حجرات و 8 حشر" صادقین" به خوبى معرفى شدهاند در حجرات چنین مىخوانیم: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتابُوا وَ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُولئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ؛مؤمنان واقعى کسانى هستند که ایمان به خدا و رسولش آورده اند و با مال و جان در راه خدا جهاد کرده اند، اینها صادقین هستند.»
و در سوره حشر مىفرماید:«لِلْفُقَراءِ الْمُهاجِرِینَ الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ أَمْوالِهِمْ یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً وَ یَنْصُرُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ؛غنائمى که بدون جنگ به دست مسلمانان مىافتد متعلق به فقراى مهاجرین است همانها که از خانه ها و اموالشان بیرون رانده شدند، در حالى که خواستار فضل پروردگار و رضاى او بودند، همانها که خدا و رسولش را یارى مىکنند، آنها صادقین هستند.»
به این ترتیب روشن است که منظور از" صادقین" کسانى مىباشند که در میدان حمایت از آئین خدا، و جهاد و ایستادگى در برابر مشکلات، و بذل جان و مال، صداقت و راستگویى خود را به ثبوت رسانده اند.»(1)
و اما اینکه سوال از صدق صادقان چیست:
«اما اینکه منظور از" سؤال کردن از صدق صادقین" چیست؟ با توجه به آنچه در بالا گفتیم روشن است، منظور این است که آیا در اعمال خود اخلاص نیت و صدق ادعاى خویش را به ثبوت مى رسانند یا نه؟ در انفاق، در جهاد، در شکیبایى در برابر مشکلات و مخصوصا سختیهاى میدان جنگ.
این سؤال در کجا صورت مىگیرد؟ ظاهر آیه این است که در قیامت در دادگاه عدل پروردگار، آیات متعددى از قرآن نیز از تحقق چنین سؤالى در قیامت به طور کلى خبر مىدهد، ولى این احتمال نیز وجود دارد که سؤال، جنبه سؤال عملى داشته باشد، و در دنیا صورت گیرد، چرا که با بعثت انبیاء همه مدعیان ایمان در زیر سؤال قرار مىگیرند، و عمل آنها پاسخى است به این سؤال که آیا در دعوى خود صادق هستند؟!»(2)
در سایر تفاسیر نیز کم و بیش به همین مطالب در خصوص سوال از صدق صادقان اشاره یا تصریح شده است.
از نکات قابل تامل در ایه شریفه بحث صداقت، مراتب و میزان اهمیت آن است.
به این معنا که صداقت صرفا در مقام گفتار نیست بلکه التزام عملی به اعتقادات ودستورات دینی و ایستادگی و استقامت در راه دین، خود از بارزترین مصادیق صداقت عملی بوده و میزان راستی و صدق افراد نسبت به اعتقادات دینی با همین التزام عملی و به تعبیری با انجام اعمال صالح-که بروز عملی اعتقادات است - سنجیده می شود .
پاسخ:
صداقت، مراتب مختلفی دارد.
صداقت صرفا صدق زبانی و لسانی نیست بلکه در حوزه عمل و فعل نیز هست .
از جمله آن، انطباق عمل بر عقیده و به عبارتی بروز و ظهور صداقت قلبی در مرحله فعل و عمل است .
آیه شریفه 8 سوره مبارکه احزاب نیز در خصوص همین مطلب و سوال از صادقان است و یکی از آیاتی است که در خصوص بروز و ظهور عملی و فعلی صداقت قلبی و پنهان صادقان بشکل فعل و عمل صالح است.
هر چند مفسران وجوه مختلفی در تفسیر سوال از صدق که در آیه مطرح شده، بیان نموده اند و همچنین در این خصوص که صادقین چه کسانی هستند اما در برخی تفاسیر با توجه به سایر آیات به این سوالات پاسخ داده شده است.
در تفسیر نمونه در پاسخ به این سوال که صادقین چه کسانی هستند اینگونه آمده :
«در اینکه منظور از" صادقین" در اینجا چه کسانى هستند؟ و این سؤال چه سؤالى است؟ مفسران تفسیرهاى فراوانى دارند، اما آنچه هماهنگ با آیات این سوره و آیات دیگر قرآن به نظر مىرسد، این است که منظور مؤمنانى است که صدق ادعاى خود را در عمل اثبات کردهاند، و به تعبیر دیگر از میدان آزمایش و امتحان الهى سرفراز به در آمده اند.
شاهد این سخن اینکه:
اولا" صادقین" در اینجا در مقابل" کافرین" قرار گرفته و از قرینه مقابله این معنى به خوبى استفاده مىشود.
ثانیا- در آیه 23 همین سوره (احزاب) چنین مىخوانیم:«مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ؛گروهى از مؤمنان کسانى هستند که در عهد و پیمانى که با خدا بسته اند صادقند و بر سر پیمان خود ایستادند» بلا فاصله در آیه 24 مىفرماید:«لِیَجْزِیَ اللَّهُ الصَّادِقِینَ بِصِدْقِهِمْ وَ یُعَذِّبَ الْمُنافِقِینَ إِنْ شاءَ أَوْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ؛هدف این است که صادقین را در برابر صدقشان پاداش دهد، و منافقین را هر گاه بخواهد عذاب کند و یا توبه آنها را بپذیرد.»
ثالثا در آیه 15 حجرات و 8 حشر" صادقین" به خوبى معرفى شدهاند در حجرات چنین مىخوانیم: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتابُوا وَ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُولئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ؛مؤمنان واقعى کسانى هستند که ایمان به خدا و رسولش آورده اند و با مال و جان در راه خدا جهاد کرده اند، اینها صادقین هستند.»
و در سوره حشر مىفرماید:«لِلْفُقَراءِ الْمُهاجِرِینَ الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ أَمْوالِهِمْ یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً وَ یَنْصُرُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ؛غنائمى که بدون جنگ به دست مسلمانان مىافتد متعلق به فقراى مهاجرین است همانها که از خانه ها و اموالشان بیرون رانده شدند، در حالى که خواستار فضل پروردگار و رضاى او بودند، همانها که خدا و رسولش را یارى مىکنند، آنها صادقین هستند.»
به این ترتیب روشن است که منظور از" صادقین" کسانى مىباشند که در میدان حمایت از آئین خدا، و جهاد و ایستادگى در برابر مشکلات، و بذل جان و مال، صداقت و راستگویى خود را به ثبوت رسانده اند.»(1)
و اما اینکه سوال از صدق صادقان چیست:
«اما اینکه منظور از" سؤال کردن از صدق صادقین" چیست؟ با توجه به آنچه در بالا گفتیم روشن است، منظور این است که آیا در اعمال خود اخلاص نیت و صدق ادعاى خویش را به ثبوت مى رسانند یا نه؟ در انفاق، در جهاد، در شکیبایى در برابر مشکلات و مخصوصا سختیهاى میدان جنگ.
این سؤال در کجا صورت مىگیرد؟ ظاهر آیه این است که در قیامت در دادگاه عدل پروردگار، آیات متعددى از قرآن نیز از تحقق چنین سؤالى در قیامت به طور کلى خبر مىدهد، ولى این احتمال نیز وجود دارد که سؤال، جنبه سؤال عملى داشته باشد، و در دنیا صورت گیرد، چرا که با بعثت انبیاء همه مدعیان ایمان در زیر سؤال قرار مىگیرند، و عمل آنها پاسخى است به این سؤال که آیا در دعوى خود صادق هستند؟!»(2)
در سایر تفاسیر نیز کم و بیش به همین مطالب در خصوص سوال از صدق صادقان اشاره یا تصریح شده است.
از نکات قابل تامل در ایه شریفه بحث صداقت، مراتب و میزان اهمیت آن است.
به این معنا که صداقت صرفا در مقام گفتار نیست بلکه التزام عملی به اعتقادات ودستورات دینی و ایستادگی و استقامت در راه دین، خود از بارزترین مصادیق صداقت عملی بوده و میزان راستی و صدق افراد نسبت به اعتقادات دینی با همین التزام عملی و به تعبیری با انجام اعمال صالح-که بروز عملی اعتقادات است - سنجیده می شود .
منابع:
1. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1371، چاپ دهم، ج 17، ص 214
1. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1371، چاپ دهم، ج 17، ص 214
2. پیشین
