۱. هرگاه مسافری بخواهد حداقل ده روز پشت سر هم در محلی بماند یا بداند که
اجباراً این مدت را در آن جا توقف خواهد کرد باید نماز را تمام بخواند (و
این را در اصطلاح فقهی «قصد اقامه» می‌گویند)، اما اگر قصد اقامت کمتر از
ده روز را داشته باشد حکم سایر مسافرین را خواهد داشت، بنابراین سربازان یا
نیروهای کادری که در استخدام ارتش یا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هستند،
اگر قصد اقامت ده روز یا بیشتر را در مکانی (مثل پادگان، مناطق مرزی و …)
دارند و یا می‌دانند- هر چند به طور اجباری – ده روز یا بیشتر در آنجا
خواهند ماند، واجب است که نماز خود را تمام بخوانند.
توجه:
کسی
که می‌داند در جایی ده روز نمی‌ماند، قصد اقامت ده روز معنا و اثری ندارد و
باید در آنجا نمازش را شکسته بخواند، مثلاً اگر فردی برای زیارت حرم امام
رضا علیه السلام مسافرت کند و با آن که می‌داند کمتر از ده روز در آنجا
خواهد ماند ولی برای این که نمازش تمام باشد قصد اقامت ده روز می‌کند نمازش
در آنجا شکسته است.
۲.
قصد اقامه باید در یک محل (شهر یا روستا و یا …) باشد، و در دو محل
نمی‌توان قصد اقامه کرد، بنابراین کسی که در دو مکان تبلیغ می‌کند اگر
عرفاً دو محل محسوب شود، باید در یکی از آن دو، قصد اقامه کند و قصد اقامه
در هر دو به این صورت که بخواهد چند روز را در یکی و چند روز هم در دیگری
بماند که مجموعاً ده روز شود اقامه محقق نشده و باید نماز را در هر دو محل
شکسته بخواند.
توجه:
اگر
مسافری در محله‌یی از شهر قصد اقامه کند رفتن به محله‌های دیگر شهر، هر
چند با محله‌ی قصد اقامت به مقدار مسافت شرعی فاصله داشته باشد، به قصد
اقامه و حکم آن ضرر نمی‌رساند.
۳. مسافری که می‌خواهد ده روز یا بیشتر در محلی بماند، اگر از ابتدا قصد داشته باشد که در خلال ده روز به اطراف آنجا (در محدوده‌ی باغها و مزرعه‌های محل اقامت) برود، اشکالی ندارد و قصد اقامه‌ی او درست و نمازش تمام است. همچنین قصد خروج از محل اقامت، به اندازه‌ی کمتر از مسافت شرعی اگر به صدق اقامه‌ی ده روز ضرر نزند یعنی اگر بیرون رفتن از آنجا به مدت چند ساعت از روز یا شب برای یک بار یا چند بار باشد به شرطی که مجموع ساعات خروج از شش هفت ساعت بیشتر نشود، در این صورت، قصد خروج به قصد اقامه لطمه نمی‌زند و نمازش تمام است، اما بیشتر از این، مانع تحقق اقامه است و نمازش شکسته خواهد بود.
۴. اگر مسافر هنگام قصد اقامه، تصمیم داشته باشد در خلال ده روز- هر چند یک بار آن هم به مدت چند دقیقه- به چهار فرسخی و یا بیشتر برود اقامه تحقق پیدا نمی‌کند و باید نماز را شکسته بخواند.
۵. اگر مسافر در محلی قصد اقامه کند و قبل از خواندن یک نماز چهار رکعتی(ظهر یا عصر و یا عشا) از اقامه منصرف یا مردد شود، اقامه تحقق نیافته و تا وقتی که در آنجا هست باید نماز را شکسته بخواند، اما بعد از قصد اقامه، اگر حداقل یک نماز چهار رکعتی خوانده باشد، اقامه تحقق یافته و پس از آن، انصراف از اقامه یا تردید در آن هیچ اثری ندارد، بنابراین تا وقتی که در آنجا هست و سفر جدیدی را شروع نکرده، باید نماز را تمام بخواند (هر چند پس از تحقق اقامه، فقط یک روز بماند).
۶. اقامه با دو چیز تحقق پیدا می‌کند
الف) قصد اقامه و خواندن یک نماز چهار رکعتی.
ب) قصد اقامه و توقف ده روز متوالی در یک محل (هر چند اصلاً در این مدت نماز نخوانده باشد).
۷. پس از تحقق اقامه، خارج شدن به مقدار کمتر از مسافت شرعی-هر چند به طور مکرر و مدت طولانی- اشکال ندارد و نماز تمام است، ولی اگر به مقدار مسافت شرعی خارج شود، حکم سایر مسافرین را خواهد داشت، بنابراین اگر پس از قصد اقامت در شهری به شهر دیگری که با شهر محل اقامت به مقدار مسافت شرعی فاصله دارد برود، قصد اقامه‌ی قبلی وی به هم می‌خورد و بعد از برگشت به محل اقامه، باید دوباره قصد نماید.
۸. آنچه در مورد تبعیت زن و فرزند در باره‌ی «وطن» گفتیم در مورد «قصد اقامه» نیز جاری است.
توقف یک ماه بدون قصد
هرگاه مسافر، بعد از پیمودن مسافت شرعی (هشت فرسخ) در محلی توقف کند، و
نداند مدت توقفش چند روز است (ده روز یا کمتر) تا وقتی این حالت را دارد
باید نماز را شکسته بخواند، اما بعد از گذشتن سی روز باید نماز را تمام
بخواند، هر چند در همان روز بخواهد برگردد.
بلاد کبیره
در احکام مسافر و قصد توطن و قصد اقامت ده روز، فرقی میان بلاد کبیره
(شهرهای بزرگ) و معمولی نیست و حتی با قصد توطن در یک شهر بزرگ و مدتی در
آنجا ماندن، بدون معین کردن محله‌ی خاصی از آن، تمام آن شهر حکم وطن را در
باره‌ی او پیدا خواهد کرد. همچنین اگر قصد اقامت ده روز در مانند این شهر
کند بدون این که محله‌ی خاصی از آن را قصد نماید، حکم تمام بودن نماز در
مورد او در تمام محله‌های آن شهر جاری خواهد بود.
منبع: رساله آموزشی
بخش دوم: استفتائات
قصد اقامت
مفهوم قصد اقامت
س۲۵. با توجه به اینکه بنده مقلد حضرتعالى مى‌باشم، در مورد «قصد ده روز
مسافر در جایى» آیا مدت زمان حساب اقامت در آنجا از نظر حضرتعالى ده
شبانه‌روز کامل است یا فقط ده روز کامل هرچند شب‌ها از ده شب کمتر باشد؟
ج) قصد ده روز کامل از اذان صبح روز اول تا غروب روز دهم کافى است و اگر
از بین روز شروع کند تا همان ساعت از روز یازدهم باید بماند.
س۲۶. در قصد اقامت ده روز، ابتداى روز از چه موقع مورد نظر حضرتعالى است؛ اذان صبح یا طلوع آفتاب؟
ج) روز از اذان صبح شروع مى‌شود.
شرائط تحقق قصد اقامت
س۲۷. براى قصد ده روز کردن آیا باید داخل شهر که رسیدیم قصد کنیم یا در مسیر رفتن به شهر هم مى‌توانیم نیت ده روز کنیم؟
ج) بعد از رسیدن به شهر یا هر محلى اگر مى‌دانید که ده روز یا بیشتر آنجا هستید، نماز تمام و روزه صحیح است.
س۲۸. شخصى نیت نماز شکسته مى‌کند، ولى در نماز قصد اقامت ده روز مى‌کند، حال حکم این نماز و نمازهاى دیگر این شخص چیست؟
ج) اگر مسافر به نیّت این که نماز را شکسته بخواند مشغول نماز شود و در
بین نماز تصمیم بگیرد که ده روز یا بیشتر بماند باید نماز را چهار رکعتى
تمام نماید.
س۲۹.
اگر فردى براى زیارت حرم امام رضا (علیه‌الصلوة والسلام) مسافرت نماید و
با آنکه مىداند کمتر از ده روز در آنجا خواهد ماند ولى براى اینکه
نمازش تمام باشد، قصد اقامت ده روز مى‌کند، این کار او چه حکمى دارد؟
ج) اگر مىداند که در آنجا ده روز نمىماند، قصد اقامت ده روز معنا و اثرى ندارد و باید در آنجا نمازش را شکسته بخواند.
س۳۰.
اگر کسى نیت ده روز کرد ولى مطمئن نیست که ده روز مى‌ماند یا نه و نماز
خودراکامل بخواند، اگر مدت بقایش ده روز نشود، آیا نمازهایش صحیح است؟
ج) موقع نیّت اقامت ده روز نباید تردید داشته باشد؛ چنانچه با عزم و اراده
قصد اقامت ده روز کند و یک نماز چهار رکعتى بخواند اگر اتفاقاً پیش‌آمد که
نتوانست بماند، هرچند روز بماند نماز تمام است یعنى قصد او تحقق پیدا کرده
است.
س۳۱.
اگر به مشهد مسافرت کنیم و پانزده روز در آنجا بمانیم؛ ولى در طى این مدت
به جاهاى مختلفى از جمله نیشابور، باغ وحش، پارکها و بازارهاى داخل مشهد و
شاندیز هم سرى بزنیم. آیا نماز ما در این مدّت شکسته است یا تمام؟
ج) اگر قصد اقامت ده روزه کنید و از ابتدا قصد خروج از محل اقامت را
نداشته باشید، با خواندن حداقل یک نماز چهار رکعتى در آنجا، نمازتان تمام
است و پس از آن خارج شدن از محل اقامت به مقدار کمتر از مسافت شرعى به قصد
اقامت ضرر نمىرساند؛ لکن اگر هنگام قصد اقامت تصمیم به خارج شدن کمتر از
مسافت شرعى به میزان بیشتر از شش یا هفت ساعت (در مجموع ده روز) داشته
باشید، قصد اقامت صحیح نیست. همچنان که در صورت اول اگر به مقدار مسافت
شرعى یا بیشتر سفرى پیش آمد، اقامت به‌هم مى‌خورد و زمانى که به محل اقامت
برگشتید اگر قصد اقامت جدید نکنید، باید نمازها را شکسته بخوانید.
احکام قصد اقامت
س۳۲. فردى از محل اقامتش به مقدار مسافت شرعى مسافرت کرده، سپس به همان
محل برگشته و طبق عادت همیشگى ـ بدون توجه به قصد اقامت مجدّد ـ نمازهایش
را کامل خوانده، حکم نمازش چیست؟ و اگر امام جماعت باشد، آیا باید به
مأمومین خبر دهد؟
ج) اگر در خارج از وقت نماز متوجه شد، اعاده نماز واجب نیست، در غیر
این‌صورت اعاده واجب است؛ و اگر امام جماعت باشد، واجب نیست به مأمومین خبر
دهد.
س۳۳.
اگر کسى قصد اقامت ۱۰ روز در جایى را نداشته باشد، مثلاً احتمال مى‌داده
که ۵ روز بعد به مسافرت برود، اما این احتمال را فراموش نماید و قصد ۱۰ روز
نماید، و دو روز بعد یادش بیاید. در این صورت آیا باید نمازهایش را شکسته
بخواند یا کامل؟ و اگر وظیفه‌اش قصر است، آیا باید نمازهاى خوانده شده دو
روز قبل را قضا نماید؟
ج) اگر در حین قصد ده روز، قصد جدّى اقامت ده روز در آن مکان را داشته است، حکم اقامت مترتّب است.
س۳۴. کسى که در سفرش بین اقامت ده روز و کمتر مردّد است، حکم نماز چیست؟
ج) حکم سایر مسافرین را دارد که واجب است نماز را شکسته بخواند.
س۳۵.
کسى قصد ده روز کرده است و یک نماز چهار رکعتى قضا خوانده است. آیا قصد
اقامت ده روز وى محقق شده است که در صورت انصراف ناگهانى از اقامت ده روز،
همچنان تا زمان حضور، نمازها را تمام بخواند؟
ج) در فرض مرقوم قصد اقامت ده روز محقق نشده و نماز او شکسته است.
س۳۶.
همان‌طور که مستحضرید چند سالى است که شرکت‌هاى ایرانى در زمینه
فعالیت‌هاى نفت و گاز در دریا فعال شده‌اند که تعداى شناور دارند و در کنار
سکوها قرار گرفته و فعالیتى را انجام مى‌دهند یا در نقطه‌اى در حال نصب یک
سکو بوده و یا در حال لوله‌گذارى در بستر دریا هستند که در مورد آخر سرعت
شناورهاى ایرانى بسته به اندازه لوله متفاوت است که شاید بتوان گفت در ۲۴
ساعت حداکثر ۳ کیلومتر حرکت مى‌کنند و در زمان نصب سکو هم گاهى بیشتر از ۱۰
روز در یک مکان توقف مى‌کنند. حال سؤال این است که حکم نماز و روزه افراد
شاغل در شناورها به چه صورت است و آیا شخص مى‌تواند شناور را مانند خشکى
فرض نماید و آن را موطن خود قرار دهد یا خیر؟ مجدداً لازم بذکر است این
شناورها با کشتى‌هاى باربرى و تجارى فرق دارند چرا که کشتى‌هاى معمولى مدام
در حال دریانوردى هستند.
ج) هر وقت در یک‌جا توقّف کنید و بدانید ده روز مى‌مانید، مى‌توانید قصد
ده روز کنید و نماز را تمام بخوانید و ملاک قصد اقامت در یک منطقه به نظر
عرف است.
س۳۷. کسى که در دو مکان تبلیغ مى‌کند و قصد اقامت ده روز هم در آن منطقه دارد، نماز و روزهاش چه حکمى دارد؟
ج) اگر از نظر عرف دو مکان محسوب شوند، قصد اقامت در هر دو محل و یا در
یکى از آن دو با قصد رفت و آمد به مکان دیگر در خلال ده روز، صحیح نیست.
س۳۸.
عرفات (شرّفها الله تعالى) در اثر توسعه شهر مکه قطعاً کمتر از مسافت شرعى
است. به نظر حضرتعالى کسانى که در مکه معظّمه قصد اقامت عشره کرده و سپس
عازم عرفات مى‌شوند نمازشان قصر است یا تمام؟
ج) اگر قصد اقامت تمام ده روز را در خود مکه معظمه نموده پس از تحقق اقامت در مکه با رفتن به عرفات مسافر نمى‌شود.
تردید در قصد اقامت ده روز
س۳۹. آیا هنگام قصد اقامت، جایز است نیّت خروج از محل اقامت به محل دیگرى را که کمتر از چهار فرسخ با آن فاصله دارد بنمائیم؟
ج) قصد خروج از محل اقامت به اندازه کمتر از مسافت شرعى اگر به صدق اقامت
ده روز ضرر نزند مثل بیرون رفتن از آنجا به مدت چند ساعت از روز یا شب
براى یک بار یا چند بار به شرطى که مجموع ساعات خروج از شش، هفت ساعت بیشتر
نشود، در این صورت، قصد خروج به قصد اقامت لطمه نمىزند.
س۴۰. آیا قصد خروج کمتر از مسافت شرعى در اثناء اقامت، به صحّت قصد اقامت ضرر مى‌زند؟
ج) قصد خروج در اثناء اقامه عشره، در یک محل تا کمتر از مسافت شرعى به قدر
شش یا هفت ساعت در مجموع دفعات خروج، مضرّ به صحّت قصد اقامت نیست.
س۴۱.
محل کار من که در آنجا سکونت هم دارم، غیر از وطن اصلى‌ام است و با آن
بیش از مسافت شرعى فاصله دارد، و محل کارم را هم وطن خود قرار ندادهام و
امکان دارد فقط براى چندین سال در آنجا بمانم. گاهى از آنجا براى انجام
مأموریت ادارى به مدت دو یا سه روز در ماه خارج مىشوم، آیا هنگامى که از
شهرى که در آن سکونت دارم به مقدارى بیش از مسافت شرعى خارج شده و بر
مى‌گردم، واجب است در بازگشت قصد اقامت ده روز کنم یا خیر؟ و اگر قصد
اقامت ده روز واجب است، تا چه مسافتى مى‌توانم به اطراف شهر بروم؟
ج) اگر از شهرى که در آن سکونت دارید، به مقدار مسافت شرعى خارج شوید،
هنگام مراجعت باید دوباره قصد اقامت ده روز نمایید، و در صورتى که قصد
اقامت ده روز به‌طور صحیح تحقق پیدا کرد و حکم تمام خواندن نماز ـ هرچند با
خواندن حداقل یک نماز چهار رکعتى ـ محقق شد، خروج به کمتر از مسافت شرعى
ضررى به حکم اقامت نمىزند، همچنان‌که در خلال ده روز قصد خروج به باغها و
مزرعههاى محل اقامت، به قصد اقامت آسیبى نمىرساند.
خروج از محل اقامت ده روز
س۴۲. شخصى قصد اقامت ده روز در جایى کرده است، به‌خاطر اینکه مىدانسته
که ده روز در آنجا مى‌ماند و یا تصمیم بر ماندن داشته است ولى بعد از
آنکه با خواندن یک نماز چهار رکعتى، حکم تمام خواندن نماز بر او مترتّب
شد، مسافرتى غیر ضرورى براى وى پیش مىآید، آیا رفتن به آن سفر براى او
جایز است؟
ج) سفر او اشکال ندارد، هرچند غیر ضرورى باشد.
س۴۳.
من در جایى کار مىکنم که کمتر از مسافت شرعى با شهر مجاور فاصله دارد و
چون هیچ‌یک از دو مکان، وطن من نیست، لذا در محل کارم قصد اقامت ده روز
مىکنم تا نمازم را تمام خوانده و بتوانم روزه بگیرم، و هنگامى که در محل
کارم قصد اقامت ده روز مىکنم، در خلال آن مدت و بعد از آن قصد رفتن به
شهر مجاور نمىکنم، حکم شرعى من در حالت‌هاى زیر چیست؟
۱. اگر قبل از پایان ده روز به‌خاطر حادثهاى یا کارى به آن شهر بروم و بعد از تقریباً دو ساعت، به محل کارم برگردم؟
۲. اگر بعد از پایان ده روز به قصد رفتن به محله معیّنى به آن شهر بروم و
از مقدار مسافت شرعى تجاوز نکنم و بعد از یک شب توقف، به محل اقامتم
برگردم؟
۳. بعد از پایان ده
روز به قصد رفتن به محله معیّنى به آن شهر بروم، ولى بعد از رسیدن به آن
محله، تصمیم به رفتن به محله دیگرى که با محل اقامت من بیشتر از مسافت شرعى
فاصله دارد، بگیرم؟
ج۱و۲: اگر از ابتدا، قصد خروج نداشته باشید، بعد از استقرار حکم تمام بودن
نماز در محل اقامت هرچند با خواندن حداقل یک نماز چهار رکعتى در آنجا
باشد، خارج شدن از آنجا به مقدار کمتر از مسافت شرعى، در یک یا چند روز،
به قصد اقامت ضرر نمىرساند، و در این صورت فرقى نمىکند که خروج قبل از
پایان ده روز باشد یا بعد از آن، و تا مسافرت جدیدى انجام نشده، نماز تمام و
روزه صحیح است.
ج۳. رفتن به محلههاى دیگر شهر محل اقامت، هرچند با محله قصد اقامت به
مقدار مسافت شرعى فاصله داشته باشد، به قصد اقامت و حکم آن ضرر نمىرساند،
ولى اگر پس از قصد اقامت در شهرى به شهر دیگرى که با شهر محل اقامت به
مقدار مسافت شرعى فاصله دارد برود، قصد اقامت قبلى وى به هم مى‌خورد و بعد
از برگشت به محل اقامت، باید دوباره قصد نماید.
س۴۴.
آیا مى‌توانم از شهرى که در آن دانشجو هستم، بعداز اذان ظهر به وطنم که
شصت کیلومتر فاصله دارد بروم وقبل اذان صبح دوباره به محل تحصیلم بازگردم؟
آیا در این فرض روزه من صحیح مى‌باشد؟
ج) در فرض سؤال، روزه آن روز صحیح است ولى بعد از رجوع باید قصد اقامت ده روز نمایید تا روزه‌هاى بعدى شما صحیح باشد.
س۴۵.
س۴۶.
اگر کسى با تردید سى روز کامل در جایى بماند (هنگام اذان صبح روز اول وارد
محل اقامت شده است) آیا نماز شام سى‌ام را باید تمام بخواند یا شکسته؟
ج) در فرض سؤال بعد از گذشتن سى روز، اگرچه مقدار کمى در آن مکان بماند، باید نماز را تمام بخواند. منبع: سایت رهبری
بخش سوم: استفتائات جدید
اقامت ده روزه در بین سفرهاى شغلى
س: شخصى که مکرر براى شغلش مسافرت مى‌کند اگر ده روز در وطن و یا جاى دیگر اقامت کند، آیا در این مورد هم در سفر سوم نمازش تمام است و یا اینکه پس از توقف ده روزه در آنجا، فقط در سفر اول نمازش قصر مى‌باشد؟
ج) در صورت اقامت ده روزه در یک محل در بین سفرهاى شغلى فقط در سفر اول بعد از اقامت ده روز، نمازش قصر است.
روز شرعی
س: در قصد اقامت ده روز، روز از چه موقع مورد نظر حضرتعالی است؛ اذان صبح یا طلوع آفتاب؟
ج) روز از اذان صبح شروع می‌شود.
قصد اقامت در وسط نماز
س: شخصی نیت نماز شکسته می‌کند ولی در نماز قصد اقامت ده روز می‌کند حال حکم این نماز و نمازهای دیگر این شخص چیست؟
ج) اگر مسافر به نیّت این که نماز را شکسته بخواند مشغول نماز شود و در بین نماز تصمیم بگیرد که ده روز یا بیشتر بماند باید نماز را چهار رکعتى تمام نماید.
خارج شدن از محل اقامت در اثناء ده روز
س: اینجانب جهت ماموریت سه ساله به کشورى مسافرت کرده‌ام و بعد از سه سال
به وطن اصلى خودم بر مى‌گردم. در صورتى که من جهت تفریح از شهر محل اقامت
خارج شوم به حدى که نمازم شکسته باشد و سپس به شهر بازگردم. با علم بر
اینکه براى هفته دیگر برنامه‌ریزى کرده‌ایم که به مسافرت برویم و قصد اقامت
ده روزه در شهر محل ماموریت خود را هم نداریم آیا نماز را باید شکسته
خواند یا کامل؟ آیا اینجا وطن من محسوب مى‌شود؟
ج) در فرض سؤال پس از بازگشت به شهر در سفر اوّل طبق برنامه نماز شکسته و
در سفرهاى بعدى اگر با ده روز اقامت در یک جا فاصله نشود، نماز تمام است، و
محل مأموریت وطن محسوب نمى‌شود.
سکونت طولانى مدت در محل کار
س: گاهاً ما نظامیان براى مدت طولانى بنا به دستورات نظامى مى‌بایست در محلى خارج از وطن خود اقامت کنیم که این مدّت در برخى موارد به کل سى سال خدمت موظفى نیز منتهى مى‌گردد و در ابتداى امر نیز تشخیص اینکه چندین سال در آن مکان به جهت شغل خود، حضور خواهیم داشت نامعین و نامشخص است حال آیا این گروه نظامیان با شرح فوق در محل اشتغال به کارشان نیازمند قصد اقامت هستند؟
ج) ماندن در محل کار ولو به مدت طولانى موجب ترتب حکم وطن نیست بلکه در صورت سفر از محل کار، در برگشت نیاز به قصد اقامت دارند، مگر اینکه آنقدر آنجا بمانند که عرفاً وطن آنان محسوب شود.
محاسبه ده روزدر سفر
س: براى اقامت در سفر، ده روز چگونه محاسبه مى‌شود؟ آیا از شب اول تا شب آخر است یا از طلوع فجر روز اول تا شب دهم؟
ج) شب اول و آخر محاسبه نمى‌شود، لذا ده روز و نُه شب کفایت مى‌کند. همچنین تلفیق روز ناقص با روز آخر کافى است[مثلاً از ظهر روز اول تا ظهر روز دهم].
بخش چهارم: اجوبه الاستفتائات
قصد اقامت و مسافت شرعی
اجوبه الاستفتائات
س ۶۵۷: من در جایی کار میکنم که کمتر از مسافت شرعی با شهر مجاور فاصله دارد و چون هیچ‌یک از دو مکان، وطن من نیست، لذا در محل کارم قصد اقامت ده روز میکنم تا نمازم را تمام خوانده و بتوانم روزه بگیرم، و هنگامی که در محل کارم قصد اقامت ده روز میکنم، در خلال آن مدت و بعد از آن قصد رفتن به شهر مجاور نمیکنم، حکم شرعی من در حالتهای زیر چیست؟
ج: ۱و۲: اگر از ابتداء، قصد خروج نداشته باشید، بعد از استقرار حکم تمام بودن نماز در محل اقامت هرچند با خواندن حداقل یک نماز چهار رکعتى در آنجا باشد، خارج شدن از آنجا به مقدار کمتر از مسافت شرعى، در یک یا چند روز، به قصد اقامت ضرر نمىرساند، و در این صورت فرقى نمىکند که خروج قبل از پایان ده روز باشد یا بعد از آن، و تا مسافرت جدیدى انجام نشده، نماز تمام و روزه صحیح است. ۳. رفتن به محلههاى دیگر شهر محل اقامت، هرچند با محله قصد اقامت به مقدار مسافت شرعى فاصله داشته باشد، به قصد اقامت و حکم آن ضرر نمىرساند، ولى اگر پس از قصد اقامت در شهرى به شهر دیگرى که با شهر محل اقامت به مقدار مسافت شرعى فاصله دارد برود، قصد اقامت قبلى وى به هم مى‌خورد و بعد از برگشت به محل اقامت، باید دوباره قصد نماید.
س ۶۵۸: اگر مسافر بعد از خروج از وطن، از راهی عبور کند که صدای اذان وطن اصلی خود را بشنود و یا دیوار خانههای آن را ببیند، آیا به مسافت شرعی ضرر میرساند؟
ج: تا از وطن خود عبور نکرده، ضررى به مسافت شرعى نمىرساند و مسافرتش قطع نمى‌شود، ولى تا در داخل محدوده بین وطن و حد ترخص آن هست، حکم مسافر بر او جارى نمى‌شود.
س ۶۵۹: محل کار من که در آنجا سکونت هم دارم، غیر از وطن اصلی ام است و با آن بیش از مسافت شرعی فاصله دارد، و محل کارم را هم وطن خود قرار ندادهام و امکان دارد فقط برای چندین سال در آنجا بمانم. گاهی از آنجا برای انجام مأموریت اداری به مدت دو یا سه روز در ماه خارج میشوم، آیا هنگامی که از شهری که در آن سکونت دارم به مقداری بیش از مسافت شرعی خارج شده و بر میگردم، واجب است در بازگشت قصد اقامت ده روز کنم یا خیر؟ و اگر قصد اقامت ده روز واجب است، تا چه مسافتی میتوانم به اطراف شهر بروم؟
ج: اگر از شهرى که در آن سکونت دارید، به مقدار مسافت شرعى خارج شوید، هنگام مراجعت باید دوباره قصد اقامت ده روز نمایید، و در صورتى که قصد اقامت ده روز به‌طور صحیح تحقق پیدا کرد و حکم تمام خواندن نماز هرچند با خواندن حداقل یک نماز چهار رکعتى محقق شد، خروج به کمتر از مسافت شرعى ضررى به حکم اقامت نمىزند، همچنان‌که در خلال ده روز قصد خروج به باغها و مزرعههاى محل اقامت، به قصد اقامت آسیبى نمىرساند.
س ۶۶۰: اگر شخصی برای چندین سال در چهار کیلومتری وطنش باشد و هر هفته به خانهاش برود، هنگامی که این شخص به محلی مسافرت کند که فاصله آن با وطنش بیست و پنج کیلومتر و با مکانی که چندین سال در آن درس خوانده است، بیست و دو کیلومتر است، نماز او چه حکمی دارد؟
ج: اگر از وطنش به آنجا مسافرت کند، نماز قصر است.
س ۶۶۱: مسافری قصد رفتن به سه فرسخی را دارد، ولی از ابتدا در نظر دارد که در بین راه از راه فرعی برای انجام کار معیّنی به یک فرسخی برود و سپس به مسیر اصلی برگشته و به سفر خود ادامه دهد، نماز و روزه این مسافر چه حکمی دارد؟
ج: حکم مسافر را ندارد و ضمیمه کردن مقدار راهى که با خروج از مسیر اصلى و بازگشت به آن پیموده، براى تکمیل مسافت شرعى کافى نیست.
س ۶۶۲: با توجه به فتوای امام خمینی(قدّس سرّه) مبنی بر وجوب قصر نماز و افطار هنگام سفر به هشت فرسخی، اگر مقدار رفتن کمتر از چهار فرسخ باشد، ولی در بازگشت، به علت مشکلات راه و نبودن ماشین، مجبور به پیمودن مسافتی بیش از شش فرسخ شود، آیا باید نماز را شکسته خواند و روزه را افطار کرد؟
ج: اگر رفتن کمتر از چهار فرسخ باشد و مسیر بازگشت هم به مقدار مسافت شرعى نباشد، نماز تمام و روزه صحیح است.
س ۶۶۳: کسی که از محل سکونت خود به محل دیگری که کمتر از مسافت شرعی است، سفر کند و در خلال ایام هفته چندین بار از آن محل به محله‌های دیگر برود، به‌طوری که مجموع مسافت بیش از هشت فرسخ شود، چه وظیفهای دارد؟
ج: اگر هنگام خارج شدن از منزل قصد پیمودن مسافت شرعى را نداشته و فاصله بین مقصد اول و محلههاى دیگر هم به مقدار مسافت شرعى نباشد، حکم مسافر را ندارد.
س ۶۶۴: اگر انسان به قصد رفتن به مکان معیّنی از شهر خود خارج شود و در آنجا به گردش بپردازد، آیا این گردش جزء مسافتی که از منزل پیموده، محسوب می‌شود؟
ج: گردش در مقصد جزء مسافت محسوب نمى شود.
س ۶۶۵: آیا هنگام قصد اقامت، جایز است نیّت خروج از محل اقامت به محل دیگری را که کمتر از چهار فرسخ با آن فاصله دارد بنمائیم؟
ج: قصد خروج از محل اقامت به اندازه کمتر از مسافت شرعى اگر به صدق اقامت ده روز ضرر نزند مثل بیرون رفتن از آنجا به مدت چند ساعت از روز یا شب براى یک بار یا چند بار به شرطى که مجموع ساعات خروج از شش، هفت ساعت بیشتر نشود، در این صورت، قصد خروج به قصد اقامت لطمه نمىزند.
س ۶۶۶: با توجه به اینکه رفت و آمد از محل سکونت به محل کار که بیشتر از بیست و چهار کیلومتر از هم فاصله دارند، موجب می‌شود که نماز تمام خوانده شود، اگر من از شهری که در آن کار میکنم به خارج از آن و یا شهر دیگری که فاصله آن با محل کارم به مقدار مسافت شرعی نیست، بروم و قبل از ظهر یا بعد از ظهر به محل کارم برگردم، آیا باز هم نمازم تمام است؟
ج: به مجرد خارج شدن از محل کار به مقدار کمتر از مسافت شرعى، هرچند ارتباطى با کار روزانه شما نداشته باشد، حکم نماز و روزه شما در محل کار تغییر نمىکند، و فرقى هم نمىکند که قبل از ظهر به محل کارتان برگردید یا بعد از ظهر.
س ۶۶۷: من از اهالی اصفهان هستم و مدتی است که در دانشگاهی در شاهین شهرکه از توابع اصفهان است مشغول به کارم، و فاصله بین اصفهان و شاهین شهر کمتر از مسافت شرعی (در حدود بیست کیلومتر) است، ولی تا دانشگاه که در اطراف شاهین شهر واقع شده، بیشتر از مسافت شرعی (در حدود بیست و پنج کیلومتر) است. با توجه به اینکه دانشگاه در شاهین شهر است و راه من از وسط شهر عبور می‌کند، ولی مقصد اصلی من دانشگاه است، آیا مسافر محسوب میشوم یا خیر؟
ج: اگر فاصله بین دو شهر کمتر از چهار فرسخ شرعى باشد، حکم سفر مترتب نمى شود.
س ۶۶۸: من هر هفته برای زیارت حضرت معصومه(سلام‌الله‌علیها) و انجام اعمال مسجد جمکران به شهر قم مسافرت میکنم، آیا در این سفر نمازم را تمام بخوانم یا شکسته؟
ج: در این سفر حکم سایر مسافرین را دارید و نماز شما قصر است.
س ۶۶۹: محل تولد من شهر کاشمر است و از سال ۱۳۴۵ هجری شمسی تا سال ۱۳۶۹ ساکن تهران بودهام و آنجا را وطن برای خود انتخاب کردم، و مدت سه سال است که همراه با خانوادهام برای ماموریت اداری به بندرعباس آمده و کمتر از یک سال دیگر به شهر تهران که وطن من است، باز خواهم گشت. با توجه به اینکه در مدتی که در بندرعباس هستم، هر لحظه امکان دارد برای مأموریت به شهرهای تابع بندرعباس بروم و مدتی در آنجا بمانم و زمان مأموریتهای اداری هم که به من ارجاع می‌شود، قابل پیش بینی نیست، خواهشمندم اولاً: حکم نماز و روزه مرا بیان فرمایید. ثانیاً: با توجه به اینکه در اغلب اوقات یا در بعضی از ماههای سال برای چند روز در مأموریت اداری به سر میبرم، آیا کثیر السفر محسوب میشوم یا خیر؟ ثالثاً: با توجه به اینکه همسرم خانهدار و متولد تهران است و با من به بندرعباس آمده و ساکن آن شده است، حکم شرعی نماز و روزه وی چیست؟
ج: نماز و روزه شما در محل کار فعلى‌تان که وطن شما نیست، حکم نماز و روزه مسافر را دارد، یعنى نماز شکسته است و روزهتان صحیح نیست، مگر آنکه در آنجا قصد اقامت ده روز کنید و یا در هر ده روز حداقل یک بار به خاطر کارى که مربوط به وظیفه شما است، مسافرت نمایید؛ و اما همسرتان که در محل کار همراه شما است، اگر قصد اقامت ده روز کرده باشد، نماز وى تمام و روزهاش صحیح است و در غیر این صورت نمازش شکسته است و نمىتواند روزه بگیرد.
س ۶۷۰: شخصی قصد اقامت ده روز در جایی کرده است، به خاطر اینکه میدانسته که ده روز در آنجا میماند و یا تصمیم بر ماندن داشته است ولی بعد از آنکه با خواندن یک نماز چهار رکعتی، حکم تمام خواندن نماز بر او مترتب شد، مسافرتی غیر ضروری برای وی پیش میآید، آیا رفتن به آن سفر برای او جایز است؟
ج: سفر او اشکال ندارد، هرچند غیر ضرورى باشد.
س ۶۷۱: اگر فردی برای زیارت حرم امام رضا(علیه‌الصلوة‌والسلام) مسافرت نماید و با آنکه می‌داند کمتر از ده روز در آنجا خواهد ماند ولی برای اینکه نمازش تمام باشد، قصد اقامت ده روز می‌کند، این کار او چه حکمی دارد؟
ج: اگر مىداند که در آنجا ده روز نمى ماند، قصد اقامت ده روز معنا و اثرى ندارد و باید در آنجا نمازش را شکسته بخواند.
س ۶۷۲: مأمورین غیر محلی که هیچگاه ده روز در شهر محل کار نمیمانند، ولی مسافرت آنان کمتر از مسافت شرعی است، از جهت تمام یا شکسته بودن نماز چه وظیفهای دارند؟
ج: اگر فاصله بین وطن و محل کار آنها به مقدار مسافت شرعى ولو تلفیقاً نباشد، احکام مسافر را ندارند، و کسى که بین وطن و محل کارش به مقدار مسافت شرعى فاصله باشد، اگر حداقل هر ده روز یک بار بین آن دو رفت و آمد مى‌کند، در ابتداى امر از سفر سوم نمازش را باید تمام بخواند، ولى هرگاه ده روز یا بیشتر در وطن یا محل کار اقامت کند، در سفر اول بعد از ده روز، حکم سایر مسافرین را خواهد داشت.
س ۶۷۳: کسی که به جایی مسافرت کرده و نمیداند چه مقدار در آنجا خواهد ماند، ده روز یا کمتر، چگونه باید نماز بخواند؟
ج: وظیفه شخص مردد تا سى روز قصر است و از آن به بعد باید نمازش را تمام بخواند، هرچند در همان روز بخواهد برگردد.
س ۶۷۴: کسی که در دو مکان تبلیغ می‌کند و قصد اقامت ده روز هم در آن منطقه دارد، نماز و روزهاش چه حکمی دارد؟
ج: اگر از نظر عرف دو مکان محسوب شوند، قصد اقامت در هر دو محل و یا در یکى از آن دو با قصد رفت و آمد به مکان دیگر در خلال ده روز، صحیح نیست.
