آیا آیه 27 فصلت و 160 انعام، در خصوص جزای عمل، با یکدیگر در تضادند؟
«فَلَنُذِیقَنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا عَذَابًا شَدِیدًا وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَسْوَأَ الَّذِی کَانُوا یَعْمَلُونَ»؛ و قطعا کسانى را که کافر شده اند عذابى سخت مى چشانیم و حتما آنها را به بدتر از آنچه میکرده اند جزا مى دهیم. (فصلت/27)
«مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَنْ جَاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَلَا یُجْزَى إِلَّا مِثْلَهَا وَهُمْ لَا یُظْلَمُونَ»؛ هر کس کار نیکى بیاورد ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت و هر کس کار بدى بیاورد جز مانند آن جزا نیابد و بر آنان ستم نرود.(انعام/160)
پاسخ:
در خصوص آیه شریفه 27 فصلت چند نکته قابل ذکر است :
نکته اول:
ظاهرا ترجمه ای که بکار گرفتید، ترجمه دقیقی نیست زیرا هم با آیه دیگر قرآن در تعارض قرار خواهد گرفت(همانگونه که شما به یک موردش اشاره کردید) و هم سایر ترجمه ها و مفسران، آیه را به گونه دیگری ترجمه و شرح کرده اند. به عنوان مثال به ترجمه های ذیل از آیه شریفه دقت کنید:
انصاریان: به یقین کافران را عذابی سخت می چشانیم، و بی تردید آنان را بر پایه بدترین اعمالی که همواره مرتکب می شدند، کیفر می دهیم.
خرمشاهی: پس به کافران عذابى سخت بچشانیم، و بر وفق بدترین کارى که کرده اند ایشان را جزا دهیم
مکارم شیرازی: به طور مسلم به کافران عذاب شدیدی میچشانیم، و آنها را به بدترین اعمالی که انجام میدادند جزا می‌دهیم.
نکته دوم:
در تفسیر آیه مورد سوال نیز همین ترجمه، مبنا قرار گرفته و با توجه به عملکرد دائمی کفار که در آیه قبل مطرح شده (1) مفسران اینگونه توضیح داده اند:
« (و آنها را به بدترین اعمالى که انجام مى دادند کیفر مى دهیم ) « و لنجزینهم اسوء الذى کانوا یعملون»
چه عملى بدتر از کفر و شرک، و انکار آیات الهى، و مانع شدن مردم از شنیدن سخنان حق است؟
با این که مجازات همه اعمال خود را خواهند دید چرا تنها روى« اسوء»(بدترین آنها) تکیه شده است؟
این تعبیر ممکن است به خاطر این باشد که موضوع مجازات را با تاکید و تهدید جدى ترى روشن سازد، و نیز اشاره اى باشد به مانع شدن مردم از شنیدن صداى پیامبر(صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) بزرگ خدا.
تعبیر به «کانوا یعملون» دلیل بر این است که بیشتر روى اعمالى تکیه مى شود که پیوسته آن را ادامه مى دادند، و به عبارت دیگر یک لغزش دفعى نبوده بلکه یک برنامه همیشگى براى آنها بوده است.»(2)
مرحوم طبرسی در مجمع البیان هم «أَسْوَأَ الَّذِی» را(بدترین عمل) ترجمه و بر این اساس توضیح میدهند:
«وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَسْوَأَ الَّذِی کَانُوا یَعْمَلُونَ»؛و آنان را در برابر زشت ترین گناهانشان که شرک و حق ستیزى و بیدادگرى است به بدترین سزا کیفر خواهیم داد.
دلیل بیان بدترین و زشت ترین کارهاى شرک گرایان درآیه، به خاطر آن است که نهایت درجه عذاب و کیفرى که براى آنان مقرر شده است، بیان گردد.(3)
و آیت الله جوادی آملی نیز در تفسیر این آیه همین ترجمه را برگزیده اند:
« «فَلَنُذیقَنَّ الَّذینَ کَفَرُوا عَذاباً شَدیداً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَسْوَأَ الَّذی کانُوا یَعْمَلُونَ»؛ بدترین کارِ آنها را ما پاداش می‌دهیم! وقتی بدترین کار آنها را پاداش بدهند، کارهای کمتر هم زیرمجموعه همان قرار می‌گیرد.»(4)
پی نوشت ها:
1. در آیه 26 سوره مبارکه فصلت به سد کردن راه هدایت مردم با ایجاد سرو صدا و هوچیگری هنگام ابلاغ آیات توسط رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به عنوان عملکرد این گروه، تصریح شده است: «وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَا تَسْمَعُوا لِهَذَا الْقُرْآنِ وَالْغَوْا فِیهِ لَعَلَّکُمْ تَغْلِبُونَ»؛ و کسانى که کافر شدند گفتند به این قرآن گوش مدهید و سخن لغو در آن اندازید شاید شما پیروز شوید(فصلت/26)
2. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1371، چاپ دهم، ج20، ص266.
3. طبرسی، مجمع البیان، به تصحیح فضل الله یزدی طباطبایی و هاشم رسولی، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1372، چاپ 3، ج9، ص 17.
4. بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء، تفسیر سوره مبارکه فصلت، جلسه 15 (http://www.portal.esra.ir/Pages/Inde...2fZhhcV0KKI%3d).
«فَلَنُذِیقَنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا عَذَابًا شَدِیدًا وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَسْوَأَ الَّذِی کَانُوا یَعْمَلُونَ»؛ و قطعا کسانى را که کافر شده اند عذابى سخت مى چشانیم و حتما آنها را به بدتر از آنچه میکرده اند جزا مى دهیم. (فصلت/27)
«مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَنْ جَاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَلَا یُجْزَى إِلَّا مِثْلَهَا وَهُمْ لَا یُظْلَمُونَ»؛ هر کس کار نیکى بیاورد ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت و هر کس کار بدى بیاورد جز مانند آن جزا نیابد و بر آنان ستم نرود.(انعام/160)
پاسخ:
در خصوص آیه شریفه 27 فصلت چند نکته قابل ذکر است :
نکته اول:
ظاهرا ترجمه ای که بکار گرفتید، ترجمه دقیقی نیست زیرا هم با آیه دیگر قرآن در تعارض قرار خواهد گرفت(همانگونه که شما به یک موردش اشاره کردید) و هم سایر ترجمه ها و مفسران، آیه را به گونه دیگری ترجمه و شرح کرده اند. به عنوان مثال به ترجمه های ذیل از آیه شریفه دقت کنید:
انصاریان: به یقین کافران را عذابی سخت می چشانیم، و بی تردید آنان را بر پایه بدترین اعمالی که همواره مرتکب می شدند، کیفر می دهیم.
خرمشاهی: پس به کافران عذابى سخت بچشانیم، و بر وفق بدترین کارى که کرده اند ایشان را جزا دهیم
مکارم شیرازی: به طور مسلم به کافران عذاب شدیدی میچشانیم، و آنها را به بدترین اعمالی که انجام میدادند جزا می‌دهیم.
نکته دوم:
در تفسیر آیه مورد سوال نیز همین ترجمه، مبنا قرار گرفته و با توجه به عملکرد دائمی کفار که در آیه قبل مطرح شده (1) مفسران اینگونه توضیح داده اند:
« (و آنها را به بدترین اعمالى که انجام مى دادند کیفر مى دهیم ) « و لنجزینهم اسوء الذى کانوا یعملون»
چه عملى بدتر از کفر و شرک، و انکار آیات الهى، و مانع شدن مردم از شنیدن سخنان حق است؟
با این که مجازات همه اعمال خود را خواهند دید چرا تنها روى« اسوء»(بدترین آنها) تکیه شده است؟
این تعبیر ممکن است به خاطر این باشد که موضوع مجازات را با تاکید و تهدید جدى ترى روشن سازد، و نیز اشاره اى باشد به مانع شدن مردم از شنیدن صداى پیامبر(صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) بزرگ خدا.
تعبیر به «کانوا یعملون» دلیل بر این است که بیشتر روى اعمالى تکیه مى شود که پیوسته آن را ادامه مى دادند، و به عبارت دیگر یک لغزش دفعى نبوده بلکه یک برنامه همیشگى براى آنها بوده است.»(2)
مرحوم طبرسی در مجمع البیان هم «أَسْوَأَ الَّذِی» را(بدترین عمل) ترجمه و بر این اساس توضیح میدهند:
«وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَسْوَأَ الَّذِی کَانُوا یَعْمَلُونَ»؛و آنان را در برابر زشت ترین گناهانشان که شرک و حق ستیزى و بیدادگرى است به بدترین سزا کیفر خواهیم داد.
دلیل بیان بدترین و زشت ترین کارهاى شرک گرایان درآیه، به خاطر آن است که نهایت درجه عذاب و کیفرى که براى آنان مقرر شده است، بیان گردد.(3)
و آیت الله جوادی آملی نیز در تفسیر این آیه همین ترجمه را برگزیده اند:
« «فَلَنُذیقَنَّ الَّذینَ کَفَرُوا عَذاباً شَدیداً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَسْوَأَ الَّذی کانُوا یَعْمَلُونَ»؛ بدترین کارِ آنها را ما پاداش می‌دهیم! وقتی بدترین کار آنها را پاداش بدهند، کارهای کمتر هم زیرمجموعه همان قرار می‌گیرد.»(4)
پی نوشت ها:
1. در آیه 26 سوره مبارکه فصلت به سد کردن راه هدایت مردم با ایجاد سرو صدا و هوچیگری هنگام ابلاغ آیات توسط رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به عنوان عملکرد این گروه، تصریح شده است: «وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَا تَسْمَعُوا لِهَذَا الْقُرْآنِ وَالْغَوْا فِیهِ لَعَلَّکُمْ تَغْلِبُونَ»؛ و کسانى که کافر شدند گفتند به این قرآن گوش مدهید و سخن لغو در آن اندازید شاید شما پیروز شوید(فصلت/26)
2. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1371، چاپ دهم، ج20، ص266.
3. طبرسی، مجمع البیان، به تصحیح فضل الله یزدی طباطبایی و هاشم رسولی، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1372، چاپ 3، ج9، ص 17.
4. بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء، تفسیر سوره مبارکه فصلت، جلسه 15 (http://www.portal.esra.ir/Pages/Inde...2fZhhcV0KKI%3d).
