منطقه عمومی بصره در جنوب مهمترین مناطقی بودند که از تابستان سال 1361 همواره برای عملیات های بزرگ و سرنوشت ساز مورد توجه فرماندهان بود . اهمیت شهر بصره که هدف اصلی استراتژی نظامی جمهوری اسلامی پس از فتح خرمشهر به شمار می رفت ، مهمترین عامل در انتخاب این زمین برای عملیات کربلای 4 بود. تصمیم برای یکسره کردن کار جنگ با اجرای عملیاتی بزرگ و سرنوشت ساز در سال 65 منجر به تصمیم سپاه برای طراحی عملیات کربلای 4 در منطقه ابوالخصیب و شلمچه با هدف رسیدن به دروازه های جنوبی شهر بصره شد.

عملیات در سوم دی ماه سال 1365 با رمز مبارک یا محمد صلی الله علیه و آله شروع شد و نیروهای عنمل کننده توانستند در جزایر سهیل ، قطعه ، ام الرصاص ، ام البابی و یلجانیه نفوذ کنند لکن امکان تثبیت مناطق آزاد شده میسر نشد بنابر این عملیات متوقف و از ادامه نبرد اجتناب شد . آگاهی عراق از مکان و زمان عملیات و تجربه دشمن از عملیات فاو از جمله دلایل ناکامی رزمندگان اسلام در این عملیات برشمرده شده است.

با اعزام سپاهیان حضرت محمد صلی الله علیه و آله در سال 1365 و تاسیس تیپ 12 قائم (عج) در خرداد 1365 مسئولیت خط پدافندی خندق در جزیره مجنون به عهده تیپ گذاشته شد . نیروهای استان در سال های قبل نیز در پدافندی این خط سابقه داشتند . تیپ 12 در مدتی بسیار کوتاه با بیش از 12 گردان رزمی و 15 گردان پشتیبانی رزم و خدمات رزم آماده نبرد با دشمن بعتی بود ودر عملیات کربلای 4 نیز بعنوان یکی از یگان های قرارگاه کربلا قرار شد در منطقه شلمچه وارد شود .

 { شهیدان حسین ذوالفقار خانی و شهید حسین شهریاری در تصویر دیده می شوند  }

رزمندگان مهدی شهری در گردان های موسی ابن جعفر (علیه السلام ) و گردان امام رضا (علیه السلام ) سازماندهی شده بودند و این دو گردان بعنوان پشتیبان دیگر گردان های رزمی عمل کردند و مستقیما وارد عملیات نشدند . اما برخی از واحدهای عملیاتی و پشتیبانی تیپ 12 همچون : مخابرات ، ادوات ، اطلاعات عملیات و... متشکل از نیروهای مهدی شهری بودند که شجاعانه با دشمن روبرو شدند و حتی شهدایی نیز تقدیم شکوفایی این انقلاب نمودند.

 { شهیدان حسین ذوالفقار خانی و  روحانی شهید محمدرضا کاشفی در تصویر دیده می شوند  }

سنگینی شرایط دشوار پس از عملیات کربلای 4 ضرورت انجام عملیات دیگری را ایجاب  می کرد. عملیاتی که پیروزی آن تضمین شده باشد و ضمنا از جنبه نظامی و سیاسی بسیار ارزشمند باشد تا آثار نامطلوب عدم فتح کربلای 4 را جبران نماید. ارزشمند ترین منطقه موجود شلمچه بود که دشمن در آن مستحکم ترین مواضع و موانع را داشت، به طوری که عبور از آن ها غیر ممکن می نمود و با توجه به اصول نظامی شناخته شده و محاسبات کمی، ضریب موفقیت بسیار ناچیز بود و بالطبع تضمین پیروزی از سوی فرماندهان عملیات را غیر ممکن می ساخت؛ لیکن ضرورت غیر قابل انکار ادامه جنگ در آن موقعیت و لزوم تسریع در تصمیم گیری پس از عملیات کربلای 4 سبب گردید که صرفا برای انجام تکلیف و با امید به نصرت الهی، تمامی نیروهای خودی اعم از رزمنده و فرمانده برای عملیات بزرگ کربلای 5 آماده شوند.

دشمن با توجه به اهمیت منطقه، زمین شرق بصره را مسلح به انواع موانع و استحکامات کرده بود و با  رها  کردن آب در منطقه، انجام هرگونه عملیاتی را غیر ممکن ساخته و فضای امنی را برای خود به وجود آورده بود تا بتواند حرکت هر نیروی مهاجم را قبل از دستیابی به خط اول خود سرکوب کند.

 

  { شهیدان حسین ذوالفقار خانی و  احمد مختاری در تصویر دیده می شوند  }

اهداف عملیات کربلای 5

منطقه شلمچه به لحاظ اهمیت سیاسی و نظامی آن، به عنوان یکی از معابر وصولی شهر بصره، همواره در زمره اهداف قوای نظامی جمهوری اسلامی ایران قرار داشت. در صورت تسلط بر این منطقه، جمهوری اسلامی می توانست برتری خود در جنگ را به اثبات برساند.

 

 

  { شهیدان حسین ذوالفقار خانی و  شهید مجتبی محبوبی در تصویر دیده می شوند  }

منطقه عملیات

منطقه عملیاتی شلمچه که در جنوب شرقی شهر مهم بصره قرار گرفته و تقریبا نزدیک ترین محور وصولی به این شهر به شمار می آید، به مناطق و محورهای زیر محدود می باشد:

 -از شمال، به آب گرفتگی جنوب زید.

 -از شرق، به دژ مرزی ایران و عراق.

 -از جنوب، به رودخانه اروند و اروند صغیر.

 -از غرب، به کانال زوجی و شهرهای تنومه و الحارثه.

این منطقه از تعداد زیادی نهر، کانال، خاکریز، جاده و .... تشکیل شده است که همه آن ها در بخش شمالی اروند قرار دارند. هم چنین، آب گرفتگیهای متعددی در این منطقه وجود دارند که از سوی ارتش عراق به عنوان موانعی در مقابل هر گونه نفوذ قوای جمهوری اسلامی ایجاد شده اند.

 

  { شهیدان حسین ذوالفقار خانی و  شهید مجتبی محبوبی در تصویر دیده می شوند  }

شرح عملیات

در آستانه شروع عملیات، با توجه به محدودیت زمان، آخرین اقدامات شامل جابه جایی و نقل و انتقال نیروها و امکانات، تکمیل بحث مانور عملیات و غیره انجام گرفت و نیروهای زرهی و توپخانه نسبت به ماموریت اصلی و گروه های مواصلاتی برای اجرای آتش و مانور توجیه شدند.

و با توجه به تجارب عملیات کربلای 4، ابهام نسبت به میزان هوشیاری دشمن موجب شده بود که کلیه تحرکات دشمن تا قبل از آغاز درگیری کنترل شود. افزایش تردد خودروهای دشمن به سمت منطقه فاو، این تصور را تقویت کرد که دشمن قصد حمله به فاو را دارد. اما هم چنان نسبت به میزان هوشیاری دشمن در منطقه شلمچه ابهام و تردید وجود داشت و هیچ گونه نتیجه مشخصی ارایه نمی شد. در این حالت، نیروها در انتظار صدور فرمان حمله از سوی فرماندهی کل در شرق بصره بودند. با توجه به نور مهتاب، ساعت شروع حمله،  2 بامداد روز 19/10/1365 تعیین شده بود. اما نظر به محدودیت زمان برای شکستن خط و پاکسازی و تثبیت آن، مقرر شد که نیروها با استفاده از نور مهتاب حرکت کنند و در پشت مواضع دشمن در انتظار صدور فرمان حمله بمانند.

پس از نیمه شب، که نور مهتاب منطقه را روشن کرده بود، درگیری در برخی محورها آغاز شد. که این خود بر نگرانی مبنی بر هوشیاری دشمن افزود: با این که تا غروب نور مهتاب هنوز زمان زیادی باقی مانده بود، از سوی فرمانده صحنه نبرد، در ساعت 1:35 بامداد فرمان حمله با رمز مقدس یا زهرا(س) صادر شد و بدین ترتیب برادران بسیجی و سپاهی یورش خود را به عظیم ترین و پیچیده ترین استحکامات دشمن در شرق بصره آغاز کردند.

 

  { شهیدان حسین ذوالفقار خانی و  شهید حسین شهریاری در تصویر دیده می شوند  }

نتایج عملیات کربلای 5

عبور از موانع نفوذ ناپذیر دشمن در شرق بصره و حضور در حومه این شهر به گونه ای اهمیت یافت که متعاقب این عملیات:

-  موقعیت سیاسی و نظامی عراق تضعیف شد و در نتیجه حملات گسترده این کشور به مراکز اقتصادی، صنعتی و مسکونی ایران بار دیگر آغاز شد.

 -اوضاع جبهه های نبرد به سود قوای نظامی ایران تثبیت شد و سپاه پاسداران یکی از ارزنده ترین تجارب نظامی خود را کسب کرد.

- تلاش های بین المللی برای پایان دادن به جنگ افزایش یافته و به تصویب قطع نامه 598، که در آن برای اولین بار تا حدودی نظریات جمهوری اسلامی ایران لحاظ شده بود، در شورای امنیت سازمان ملل انجامید.

- حضور گسترده نظامی امریکا و متحدین او در خلیج فارس آغاز شد و یکی از هواپیماهای مسافربری ایران توسط ناوگان امریکا ساقط گردید.

- 12 کیلومتر پیشروی به طرف بصره و آزاد کردن 150 کیلومتر مربع ، آزاد سازی پاسگاه های بوبیان، شلمچه، کوت سواری و خین ، آزاد سازی 14 کیلومتر از جاده آسفالته شلمچه – بصره ، آزاد سازی جزایر بوارین، فیاض و ام الطویل .

 

بازتاب عملیات کربلای 5

شکستن خطوط و استحکامات و پیشروی در شرق بصره، توانایی ها و قابلیت های نظامی عراق را بار دیگر، زیر سؤال برد، چنان که روزنامه آبزِرِور چاپ پاریس به نقل از کارشناسان غربی نوشت: «  برای اولین بار از آغاز جنگ تاکنون، ناظران و کارشناسان غربی در مورد امکانات دفاعی عراق دچار تردید شده اند.»

هم چنین تاکید بر توانایی نظامی ایران، بخشی دیگری از تحلیل های ارایه شده در رسانه های خبری بود، چنان که رادیو بی. بی. سی  طی تحلیل در همین زمینه، با توجه به تجربه سپاه درعملیات فاو و عبور از رودخانه اروند، ضمن اشاره به عبور از منطقه آب گرفتگی و کانال پرورش ماهی در عملیات کربلای 5 گفت: «موفقیت ایران در عبور از دریاچه ماهی، یک بار دیگر توانایی ایران در عبور از آبراه ها را نشان می دهد.»

هفته نامه نیوزویک نیز ضمن تاکید بر پیروزی ایران در عملیات کربلای 5، بر شرایط پیروزی ایران بر عراق اشاره کرد : « تهاجم ایرانی ها در نزدیکی بصره، حداقل یک چیز را در خصوص جنگ ایران و عراق تغییر داده و آن این مساله است که برای اولین بار طی چند سال گذشته، این احتمال را که یک طرف حقیقتاً بر دیگری پیروز شود، مطرح ساخته است.»

 

   { شهیدان حسین ذوالفقار خانی و  شهید مجتبی محبوبی  و شهید حسین شهریاری در تصویر دیده می شوند  }

نقش رزمندگان مهدی شهر در عملیات کربلای 5

رزمندگان مهدی شهری که در گردان امام رضا علیه السلام سازماندهی شده بودند . اولین گردان تیپ بود که از جناح چپ دژ اول عراق به سمت پتروشیمی عراق پیشروی نمودند و پس از آن گردان امام موسی بن جعفر علیه السلام با عبور از خط گردان امام رضا علیه السلام وارد پنج ضلعی شدند و دژ را پاکسازی نمودند.

نیروهای خودی عمدتا با پاتک های سنگین مقابله می کردند.

در ادامه گردان حضرت رسول متشکل از نیروهای مهدی شهری و برخی شهرستان های استان در 25 دی ماه ماموریت یافت تا در این عملیات پلی را در جزیره ماهی گرفته و مسیر تدارکاتی نیروهای عراقی به بوارین را قطع نمایند.

همچنین در این عملیات ؛ دیگر گردان های تیپ ( کربلا ، روح الله ، امام سجاد علیه السلام ، ذوالفقار و  سید الشهداء  ) نیز به همراه گردان های پشتیبانی رزم و خدمات رزم در عملیات وارد و زیر آتش شدید دشمن استقامت نمودند و به اهدافی که قرارگاه  برای آنها تعریف کرده بود رسیدند.

 

   شهید احمد صادقی (تصویر بالا ) و شهید ناصر باقریان (تصویر پایین ) 

 

در این عملیات شهید احمد صادقی فرمانده گردان زرهی تیپ 12 قائم (عج) به فیض شهادت نائل آمد ؛ همچنین در عملیات  کربلای 4 و 5  برادران : محمد تقی صناعتگر ، محمد مرادی ،سید مظفر شاهورانی ،اسماعیل کاشفی ، فریدون جعفری ، علی جعفری ، سید زین العابدین نبوی – سید جمال نبوی – سید صادق نبوی – رسول بابایی ، رضا قلی باجان ،  سید علی اکبر قادری ، ناصر باقریان ، علی بختیاری ، محمدعلی پور باقری ، حسین ذوالفقارخانی ، علی بختیاری ، علی سراج ، حسین شهریاری ، رضا شجاعیان ، مصطفی شهپری ، سید وردی شاهورانی ، علی اکبر طاهرزاده ، علی اصغر صلواتیان ، مصطفی کیپور، ابوالفضل کسائی واحد ، مجتبی محبوبی به درجه رفیع شهادت نائل آمدند.

 

 

برخی از رزمندگان مهدی شهر

سید ضیاءالدین شاهورانی ،  احمد مختاری ، یدالله تبیانیان { این چند نفر در عملیات های بعدی به فیض شهادت نائل آمدند}  محمدرضا تبیانیان ، محمد قلی ذوالفقاری ، رضا ذوالفقاری ، علی سعیدی ، محمد زین علیان  ، احمد نورانی ،  حسین ذوالفقاری ، علی ذوالفقاری ، ناصر بینش ، حسین نورانیان ، محمدعلی کارگر مطلق ، ناصر پارسا ، احمد ضمیری ، محمد کاظم ضمیری ، علی اصغر ذوالفقاری ، حسین مداح ،  احمد عربیان ، حسین عربیان ، حمید همتیان ، مهدی صفائیان ، حسن جعفری ، علی اکبر مومنیان ، رضا ذوالفقار پور ، حسین عرب ، مصطفی محبوبی ، محمود تبیانیان ،  چنگیزی ، احمد حدادیان ، سید اسماعیل طاماتی ، ستاری ، سید حجت الله سادات توانا ، محمود شکری ،  اسماعیل پارسا (اسدالله ) ، اسماعیل پارسا (شیرالله ) ، حسین توفیقیان  ، مرحوم علی حاج علیان ، عباس توفیقیان ، محمدرضا یوسفیان ، حسن یوسفیان ، علی حاجعلیان ،  علی مسلمان ،  حسین عرب ،  جبار دوست محمدی ، قاسم عزیزیان ،  حسین ذوالفقاری ، حسن فتح خواه ، حبیب اقیان ، علی  تورانیان ، یدالله حاجعلیان ، اسماعیل عبدالحسینی ، احمد صباغیان ، یدالله شوقانی ، مصطفی علی ربانی ، مجذوبعلی کیپور ، محمد نجاتی ، علیجان هاشمی ، تقی رضاییان ، تقی مرادی ،  حشمت علایی - عبدالرضا جعفری ، علی ذوالفقاریان و...