تواریخ تعداد فرزندان امام جواد ـ علیه السّلام ـ را متفاوت گزارش کرده اند. شیخ مفید در کتاب «الإرشاد» گزارش کرده که حضرت جواد ـ علیه السّلام ـ چهار فرزند پسر و دختر داشت.[1] محدث قمی در منتهی الآمال به نقل از کتاب «تاریخ قم» نام چند دختر دیگر از امام جواد ـ علیه السّلام ـ را ذکر می‌ کند. از بین فرزندان امام جواد ـ علیه السّلام ـ برخی به خاطر نقش اجتماعی بیشتر به صورت برجسته در تاریخ یاد شده‎اند و برخی هم تنها نامشان ذکر شده و شرح حالی از آنها به میان نیامده است.
 
بازدید : 8534
منبع : مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه علمیه قم ,

تواریخ تعداد فرزندان امام جواد ـ علیه السّلام ـ را  متفاوت گزارش کرده اند. شیخ مفید در کتاب «الإرشاد» گزارش کرده که حضرت جواد ـ علیه السّلام ـ چهار فرزند پسر و دختر داشت.[1] محدث قمی در منتهی الآمال به نقل از کتاب «تاریخ قم» نام چند دختر دیگر از امام جواد ـ علیه السّلام ـ را ذکر می‌ کند. از بین فرزندان امام جواد ـ علیه السّلام ـ برخی به خاطر نقش اجتماعی بیشتر به صورت برجسته در تاریخ یاد شده‎اند و برخی هم تنها نامشان ذکر شده و شرح حالی از آنها به میان نیامده است.
قبل از پرداختن به اسامی فرزندان حضرت ذکر دو نکته لازم است و آن اینکه مادر همه فرزندان امام جواد ـ علیه السّلام ـ بانویی است به نام «سمانه مغربیه» که زنی با کمال بود ولی از ام‎الفضل همسر دیگر امام فرزندی به دنیا نیامد.
نکته دیگر آنکه همه این فرزندان بزرگوار منشأ خدمات ارزنده‎ای برای جهان اسلام بودند و هرکدام در دوران خود از بهترین مردان و زنان به شمار می‌ رفتند و از شایستگان زمان بودند و عموماً در اطراف شهر قم مدفونند، سادات و مردان مجاهد و بزرگواری از نسل پاک ایشان به دنیا آمدند، برنامه های عمرانی قم و موقوفات و قبه و بارگاه حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ به دست ایشان انجام گردیده و آنها که در قم می‌ زیستند منشأ خدمات شایسته‎ای برای مردم قم بودند.
 
فرزندان امام جواد ـ علیه السّلام ـ :
1. امام علی النقی الهادی ـ علیه السّلام ـ : ایشان پیشوا و رهبر و هادی امت اسلام بعد از پدر بزرگوارشان بودند، آن شخصیت والا نیز مانند پدر بزرگوار و پدران گرامیش تمام عمر 42 ساله را تحت نظر شدید خلفای عباسی بود. لذا شیعه از محضر پر فیض ایشان بصورت کامل و آزاد نتوانسته استفاده کند.
2. موسی مبرقع: دومین فرزند برجسته و بزرگوار امام جواد ـ علیه السّلام ـ ابو احمد موسی مبرقع نام دارد از آنجا که موسی دارای شمایل بسیار زیبا و صورت جمیل بود که هر کس را به یک نظر می‌ فریفت در کوچه ها برقع(نقاب) به صورت می‌ انداخت تا زنان و مردان از دیدن او ناراحت نشوند از این جهت او را موسی مبرقع گویند. تولد موسی مبرقع را در سال 214 هـ.ق نوشته‎اند و در هنگام مرگ پدرش حدود 5 یا 6 سال بیشتر نداشت، چنانکه برادر بزرگوارش حضرت علی النقی ـ علیه السّلام ـ 7 یا 8 سال بیشتر نداشت، موسی 30 ساله بود که از مدینه هجرت کرد و راهی قم شد و در هنگامی که در شهر مدینه بود، سرپرستی اولاد امام جواد ـ علیه السّلام ـ را می‌ کرد و موقوفات و صدقات پدرش را به اهلش می‌ رسانید.
در سال 244 بود که متوکل عباسی که از موقعیت موسی مبرقع وحشت داشت او را از مدینه به بغداد احضار کرد و ایشان را در شهر سامرا منزل داد تا او را مثل برادر بزرگوارش امام علی النقی ـ علیه السّلام ـ زیر نظر داشته باشد و ایشان تا سال 247 که متوکل مُرد در سامرا بود، پس از مرگ متوکل موسی به ایران آمد و سال 256 بود که به قم وارد شد. موسی در قم مزارعی ایجاد کرد و خود به کار کشاورزی پرداخت و در همان جا ساکن گردید.[2] در شهر قم ساداتی که منتسب به موسی مبرقع هستند خود را به سادات برقعی معرفی نموده و به این عنوان مشهورند. موسی مبرقع پنج پسر داشت به نام های: ابوالقاسم حسین و علی و احمد و محمد و جعفر.
«اولاد و ذریّه موسی مبرقع غالبا در ری و قم بودند و از آنجا به قزوین، همدان، خراسان، کشمیر، هندوستان و سایر بلاد منتشر شدند، و الان در بلاد شیعه از اعظم طوائف سادات و اشرافند»[3].
موسی مبرقع در شب چهارشنبه هشت روز مانده به آخر ربیع الاول سال 296 هـ.ق در شهر قم وفات کرد و او را در منزل خودش به خاک سپردند و اکنون آرامگاه او به «چهل اختران» مشهور است [4]
3. حکیمه خاتون: این زن با تقوا که از شایسته‎ترین زنان عصر خود به شمار می‌ رفت و در فضل و هنر ممتاز بود؛ وی از برجسته‎ترین دختران امام جواد ـ علیه السّلام ـ می‌ باشد. حکیمه در طول حیات پربرکتش 4 امام را درک کرد و از محضر آنان بهره برد، پدر گرامیش امام جواد ـ علیه السّلام ـ ، برادرش حضرت هادی ـ علیه السّلام ـ ، برادرزاده اش امام عسکری ـ علیه السّلام ـ و امام زمان (عج) را که خود افتخار قابلگی امام دوازدهم را هم داشت.
از افتخارات دیگر حکیمه خاتون، تعلیم و تربیت نرجس خاتون مادر امام زمان (عج) بود، حکیمه در نزد ائمه ـ علیهم السّلام ـ محترم و مورد وثوق و اطمینان بود تا جائی که به مقام سفارت امام نائل آمد، نامه های مردم را به امام زمان (عج) می‌ رسانید و توقیعات امام را به مردم بر می‌ گردانید.
گویند: نواب امام زمان (عج) به وسیله این بانو با امام رابطه برقرار می‌ کردند در کمال الدین از احمد بن ابراهیم نقل شده که گفت: من بر حکیمه خاتون دختر امام جواد ـ علیه السّلام ـ در سال 262 وارد شدم و هرچه می‌ خواستم از پشت پرده از آن حضرت می‌ پرسیدم او به ما جواب می‌ داد و او واسطه حجة بن الحسن العسکری بود که تمام امور مربوط به شیعه را انجام می‌ داد.[5]
از حکیمه خاتون اخبار و احادیث بسیاری نقل شده و آیات بسیاری را تفسیر نموده است که دلیل بر قدرت علمی و روح ایمان و ولایت او می‌ باشد. او با یکی از علویین به نام ابو علی الحسن المحدث از نوادگان امام سجاد ـ علیه السّلام ـ ازدواج کرد و نتیجه این ازدواج یک پسر و یک دختر بود.
حکیمه خاتون سرانجام در سال 274 هـ.ق وفات یافت. مرقد شریفش در جوار ضریح امام هادی و امام عسکری ـ علیهما السّلام ـ قرار دارد که زیارت آن جناب مستحب مؤکد است. علامه مجلسى در باره حکیمه خاتون چنین می­گوید: تعجب است که با این همه عظمت و منزلت چـرا زیارتى براى او نقل نکرده اند.[6]
ـ دیگر فرزندان امام جواد ـ علیه السّلام ـ که هر کدام در موقعیت و زمان روزگار خود از برترین و بهترین مردم دوران خود بودند در تاریخ شرح حالی از آنها وارد نشده، تنها اسامی آنها در صفحات تاریخ به چشم می‌ خورد:
4. ابو احمد حسین
5. ابو موسی عمران
6. فاطمه
7. خدیجه
8. ام کلثوم
در تاریخ قم نام زینب، ام محمد و میمونه هم به چشم می‌ خورد که از دختران امام جواد ـ علیه السّلام ـ به شمار رفته‎اند.[7]
مرحوم شیخ مفید هم از دختران امام جواد ـ علیه السّلام ـ دختری به نام «اماحه» نام می_برد.[8]
 
نتیجه:
آنچه در تاریخ مشهور است این است که امام جواد ـ علیه السّلام ـ صاحب هشت فرزند بود که نام سه نفر از آنها یعنی (علی النقی ـ علیه السّلام ـ ، موسی و حکیمه) مورد اتفاق همه است امّا در نام بقیه اختلاف وجود دارد که اسامی آنها ذکر شد.
 
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1- « منتهی الآمال» نوشته: شیخ عباس قمی
2- « الإمام الجواد من المهد الی اللّحد» نوشته: سید محمد کاظم قزوینی.
--------------------------------------------------
[1] . شیخ مفید، الإرشاد، چاپ کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413 هـ.ق، ج 2، ص 295.
[2] . محمد حسین ناصر الشیعه، تاریخ قم، انتشارات دارالفکر، بیروت، چاپ سوم، 1350 ش، ص 114.
[3] . قمی، شیخ عباس ، منتهی الامال، انتشارات هجرت، چاپ یازدهم، ج 2، ص 622.
[4] . ]چهل اختران محله‎ای است در خیابان آذر شهر مقدس قم[.
[5] . شیخ صدوق، اکمال الدین، دارالکتب الاسلامیه، قم، چاپ دوم، 1395 هـ.ق، ج 2، ص 501.
[6] .علامه مجلسی، بحارالانوار،تهران، اسلامیه‏، ج‏99، ص 79.
[7] . محمد حسین ناصر الشیعه، تاریخ قم، انتشارات دارالفکر، بیروت، چاپ سوم، 1350، ص 114.
[8] . شیخ مفید، الإرشاد، چاپ کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، 1413 هـ.ق، ج 2،‌ص 295.