اگر دعای ما برآورده شود که رحمت است و اگرنه، حکمت. مشابه این اتفاق برای کسانی که خدا را باور ندارند هم رخ می‌دهد. گاهی به هدفشان می‌رسند و گاهی نه. آیا می‌توان نتیجه گرفت که سود دعا کردن مربوط به آخرت است؟ با توجه به احادیثی که میگویند آنچه انسان دعا کرده و به او عطا نشده است در بهشت به او عطا می‌شود.
پاسخ:
برای روشن شدن پاسخ به چند نکته توجه کنید:
1. استجابت دعا و رسیدن به هدف دو مفهوم متفاوت‌اند و نباید بین آن‌ها خلط شود. البته این دو واژه درزمانی که رسیدن فرد به خواسته‌اش، هدف او باشد، با یکدیگر نقطه اشترک پیدا می‌کنند.
2. امام سجاد (ع) می‌فرماید: «دعای مؤمن یکی از سه فایده را دارد: برای او در آخرت ذخیره می‌گردد، یا در دنیا برآورده می‌شود، یا بلایی را که می‌خواست به او برسد،از وی می‌گرداند». (1) لذا انحصار سود دعا کردن به آخرت بر اساس قیاس مذکور صحیح نیست؛ زیرا چه‌بسا دعا بلایی را از او دور کند و یا ….
3. نماز و روزه و دعا، مطلوبیت ذاتی دارند. یعنی دعا و مناجات باخدا، صرف‌نظر از اجابت یا عدم اجابت، ارزش دارد و به‌اصطلاح طلب مهم‌تر از مطلوب است. (2) بر این اساس نیز فایده و سود دعا کردن به برآورده شدن حاجت‌ها و خواسته‌ها منحصر نمی‌شود؛ زیرا فلسفه دعا تنها برآوردن حوائج به‌ویژه خواسته‌های دنیوی نیست، بلکه دعا جنبه‌های متعددی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: میل فطری، سپاسگزاری از نعمت‌های الهی، کبر زدایی و ...بدیهی است که آثار برخی از جنبه‌های آن دنیای و برخی از آثار آن اخروی است.
4. طبق روایات، دعا یکی از ابزارهای مؤثر در بسیاری از زوایای زندگی مادی است و حتی بسیاری مشکلات دنیایی انسان و رفع نیازهای مادی او مبتنی بر دعا و درخواست حاجت است. امام کاظم علیه‌السلام می‌فرماید:
"عَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّ الدُّعَاءَ لِلَّهِ وَ الطَّلَبَ إِلَى اللَّهِ یَرُدُّ الْبَلَاءَ وَ قَدْ قُدِّرَ وَ قُضِیَ وَ لَمْ یَبْقَ إِلَّا إِمْضَاؤُهُ فَإِذَا دُعِیَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُئِلَ صُرِفَ الْبَلَاءُ صَرْفَةً؛ (3) بر شما باد که پایبند دعا باشید؛ زیرا دعا به درگاه خدا و طلب کردن از او، بلایی را که مقدر شده و حکم بدان شده و جز اجرای آن چیزی نمانده است برطرف می‌گرداند. پس اگر خداوند را خوانده و از او چیزی خواسته شود، به‌یک‌باره بلا بر می‌گردد.
امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «ادْعُ وَ لَا تَقُلْ إِنَّ الْأَمْرَ قَدْ فُرِغَ مِنْه؛ (4) خدا را بخوان و دعا کن و مگو کار گذشته است». این روایت به‌صراحت، تأثیر دعا در سرنوشت را مشخص می‌کند.
بر اساس این مفاهیم، استفاده مطلق از روایات که سود دعا کردن مربوط به آخرت است ناتمام است؛ زیرا ملاحظه تأثیر آن در امور دنیایی نیز واضح و روشن است.
در صورت نیاز به توضیحات بیشتر با (09640) تماس بگیرید.
موفق باشید.
پی‌نوشت‌ها:
1. احسان‌بخش، صادق، آثار الصادقین، روابط عمومی ستاد برگزاری نماز جمعه گیلان، چاپ اول،1362، ج 6، ص 66.
2. مصباح یزدی، بر درگاه دوست، انتشارات موسسه امام خمینی، ص 56.
3. ثقه الاسلام کلینی، الکافی، دار الکتب الاسلامیه، طهران، سنه النشر:1365 ه.ش، ج 2، ص 470.
4. همان، ص 466.
2. دلایل عدم استجابت دعا
گاهی استجابت دعا، به صلاح ما نیست، یعنی ممکن است از خداوند، درخواستی داشته باشیم و مصلحت خود را در استجابت آن دعا بپنداریم؛ اما درواقع، در تشخیص مورد، دچار اشتباه شده باشیم. نمی‌دانیم که اگر درخواست ما تحقق پیدا کند. چه لوازم و پیامدهای ناگواری دارد. آیا لوازم و پیامدهای آن نیز به حال ما مفید است. اگر ما از لوازم و پیامدهای برآورده شدن دعای خود اطلاع می‌داشتیم، قطعاً آن دعا را نمی‌کردیم و به شکل دیگر دعا می‌کردیم. این‌گونه درخواست‌های ما از خداوند، مانند درخواست کودکی است که چیزی از والدین خود می‌خواهد، ولی به ضرر آن آگاه نیست و اگر از ضرر آن آگاه بود، آن خواهش را نمی‌کرد. در چنین مواردی، خداوند، دعای ما را مستجاب می‌کند، ولی نه به آن صورتی که ما خواسته‌ایم، بلکه با توجه به مصلحت ما، ولی چون مصلحت خود را نمی‌دانیم، فکر می‌کنیم که خداوند، به دعای ما اعتنایی نکرده است.
2. گناه کردن: امام باقر (علیه السّلام) فرمودند: به‌درستی که انسان از خداوند حاجتی می‌طلبد و در شأن اوست که خداوند به‌زودی یا پس از مدتی، آن را برآورده سازد، سپس گناهی مرتکب می‌شود، پس خداوند به فرشته مأمور اجابت دعا، می‌فرماید، حاجت او را روا مکن و آن را بر او حرام ساز، چراکه او خود را در معرض غضب من قرار داده و مستوجب خداوند حکیم، نظام هستی را بر پایه اسباب و مسببات قرار داده؛ یعنی برای پیدایش هر پدیده‌ای علتی خاص و برای حل هر مشکلی راهکارهای ویژه‌ای تعیین نموده است.
از یک‌سو به انسان «عقل و اندیشه» عنایت کرده تا با کمک آن و مشورت با دیگران راه‌حل مشکلات را بیابد. افق آینده زندگی خویش را ببیند. بر آن اساس برنامه‌ریزی کند و به هدف برسد، از سویی دیگر دو گونه اسباب و علل مقرر داشته است: مادی و معنوی.
دعا ازجمله اسباب معنوی است؛ اما جایگزین علل مادی و سعی انسان نمی‌شود. انسان باید به کمک عقل و فکر خدادادی خود و مشورت با افراد آگاه و متخصص برای هر مشکلی راه‌حلی بیابد و از خدا بخواهد تلاش و کوشش او را و اقداماتش را به هدف و نتیجه برساند.
نتیجه آن‌که: دعا و توسل نقش مکمل را برای سعی و تلاش انسان دارد و نمىتواند جاى کار، تلاش، برنامه‌ریزی و به‌کارگیری تخصص در هر کاری را بگیرد.
۰۲:۵۷ شناسه مطلب: 98279
